Voor veel mensen is een goed nabestaandenpensioen geen zekerheid meer. Vooral het overlijden van een partner (of ouder) vóór de pensioendatum kan leiden tot een enorme inkomensterugval. De versobering van de overheidswetgeving en vele veranderingen binnen de pensioenregelingen hebben hieraan bijgedragen. Ook de verscheidenheid aan regelingen en de dynamiek in de arbeids- en relatiemarkt zijn een oorzaak. Dat blijkt uit onderzoek van de Netspar-projectgroep Nabestaandenpensioen.
Sluipenderwijs is in de afgelopen jaren een grotere verantwoordelijkheid voor een adequate nabestaandenvoorziening bij het individu komen te liggen, concluderen de onderzoekers. Door de grote heterogeniteit in regelingen en de complexiteit per regeling zullen veel mensen slechts beperkt inzicht hebben in hoe hun nabestaandenregeling er precies uitziet. Lang niet iedereen zal dit beseffen en geïnformeerde keuzes (kunnen) maken.
Grote risico’s
De versoberingen van het nabestaandenpensioen vanuit de overheid (de Algemene Nabestaandenwet) is door sociale partners in pensioenregelingen maar deels en zeer versnipperd opgevangen. Door veranderingen in pensioenregelingen (waaronder het alleen bieden van nabestaandenpensioen zolang de werknemer nog in dienst is) lopen individuen soms grote risico’s bij overlijden van een partner (of ouder) vanwege het ontbreken van een adequate nabestaandenvoorziening.
Hier bovenop komt dat de arbeidsmarkt en ‘relatiemarkt’ steeds dynamischer worden. Mensen hebben gedurende hun leven veelal meerdere werkgevers en partners hetgeen het nabestaandenpensioen verder compliceert. Vooral het overlijden vóór de pensioendatum brengt grote financiële risico’s voor nabestaanden met zich mee, met name voor lagere en middeninkomens en mensen die hun baan verliezen of tijdelijk buiten loondienst hebben gewerkt.
Radicalere keuzes
“Wanneer men vindt dat deze financiële risico’s in de arbeidsvoorwaardelijke pensioensfeer moeten worden opgelost, zullen wetgever en sociale partners radicalere keuzes moeten maken in het belang van deelnemers en hun nabestaanden”, aldus de onderzoekers. Ze noemen enkele mogelijkheden:
1. Afschaffen van de (AOW) franchise voor het nabestaandenpensioen bij overlijden vóór de pensioendatum, dan wel het overal opnemen van een Anw-hiaat verzekering.
2. Uniformering van het nabestaandenpensioen bij overlijden vóór de pensioendatum: standaard dekking als percentage van het laatstverdiende salaris zonder rekening te houden met het aantal dienstjaren, financiering alleen nog op risicobasis.
3. Duidelijkheid bieden als de pensioenregeling geen nabestaandenpensioen biedt en drempelvrije toegang tot vrijwillige alternatieven.
Globaal zijn er twee uitgangspunten mogelijk bij de keuze voor een nabestaandenpensioen: ofwel het compenseren van het verlies van inkomen door een (bijvoorbeeld levenslange) duuruitkering. Ofwel een eenmalige uitkering of tijdelijke gewenningsuitkering, waarmee de nabestaande in staat wordt gesteld om zijn inkomen of uitgaven aan te passen aan de nieuwe situatie. Welke ambitie past bij het nabestaandenpensioen van de toekomst vraagt om nader onderzoek.
Bron: Netspar
