Nudging noemen ze het, een subtiele manier om mensen bepaald gedrag te laten vertonen. De techniek wordt vaak toegepast bij websiteteksten. En het blijkt ook te werken bij beslissingen omtrent pensioenopbouw. Mensen kiezen in een tekst vaker de eerstgenoemde optie, of de vooraf aangevinkte optie, blijkt uit onderzoek van Netspar.
De onderzoekers keken naar de manier waarop mensen keuzes maken bij hun pensioenopbouw. Ze boden in een experiment werknemers de mogelijkheid om tijdelijk meer of minder pensioenpremie in te leggen. Van de respondenten in de steekproef kozen 4 op de 10 voor een aanpassing: 19 procent voor een tijdelijke premiestop en 23 procent voor tijdelijk extra inleg. Er lijkt zodoende substantiële animo voor keuze in de opbouwfase, maar: het gaat niet vanzelf goed.
Mensen die relatief weinig pensioen hadden opgebouwd, kozen net zo vaak voor een premiestop als degenen die veel pensioen opgebouwd hadden. En andersom: mensen die relatief veel pensioen hadden opgebouwd, kozen net zo vaak voor extra premie-inleg als mensen die weinig opgebouwd hadden.
Duwtje
Het blijkt dat aanpassingen in de inrichting van het keuzeformulier kunnen helpen om mensen een duwtje in een bepaalde richting te geven. Zo werd in het experiment de volgorde waarin deelnemers de keuze kregen aangeboden, aangepast. Het effect: het aandeel respondenten dat koos voor extra inleg (ofwel een premiestop) steeg met 10 procentpunten als extra inleg (ofwel premiestop) de eerste optie was. Overigens lieten mensen met enig verstand van financiële zaken zich minder leiden door de volgorde van de vragen.
Ook een andere nudge, het voor-invullen van een keuze, had een significant effect. Deze nudge was zeer bescheiden (een bolletje was al zwart gekleurd) en eenvoudig te veranderen. Toch had voor-invullen 6 tot 13 procentpunten keuzeverandering tot gevolg in de richting van de status quo (geen premiestop of extra inleg) tot 22 procentpunt in de richting van tijdelijk meer of minder inleg.
Verantwoordelijkheid
Voor de beleidsdiscussie rondom keuzevrijheid in het pensioenstelsel is het relevant om te weten dat er substantiële interesse is voor extra premie-inleg en een premiestop, concluderen de onderzoekers. Maar een goede keuze maken lijkt moeilijk voor mensen. De keuzevolgorde en voor-ingevulde keuzes lijken effectief om mensen te sturen. Echter, mensen bij wie een bepaalde standaardoptie niet lijkt te passen, wijken niet vaker af van de standaardoptie dan mensen bij wie deze default wel lijkt te passen. Het instellen van een standaardoptie brengt dus verantwoordelijkheid met zich mee. Het vergt adequaat maatwerk om de juiste default aan de juiste doelgroep aan te bieden.
Bron: Netspar
