“Nieuwe definitie AFM voor adviseren en informeren leidt tot grote financiële risico’s voor consumenten”, zo luidt de reactie van de Organisatie van Financiële Dienstverleners (OvFD) op de in december 2021 gepubliceerde Interpretatie informeren en adviseren van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De OvFD vreest dat de positie van de consument dankzij deze nieuwe definitie er flink op achteruit gaat.
Christian Dijkhof, voorzitter van de OvFD zegt: “De AFM creëert met het begrip ‘informeren’ eigenhandig een nieuwe activiteit, die buiten de Wet Financieel Toezicht (Wft) valt en mogelijk financiële risico’s voor consumenten met zich meebrengt. De Wft is destijds opgesteld om te waarborgen dat consumenten een passend, vakbekwaam en integer advies krijgen. Via deze interpretatie van ‘informeren’ wordt dit volledig losgelaten, daar waar het gaat om bestaande producten die een consument heeft afgesloten.”
De nieuwe definitie van informeren en adviseren
Het doel van de Interpretatie informeren en adviseren is om onduidelijkheden weg te nemen over waar de grens ligt tussen informeren en adviseren. Er is sprake van adviseren als voldaan wordt aan vijf criteria:
- Er moet sprake zijn van een aanbeveling, dus niet enkel het delen van objectieve informatie. Dit houdt in dat er een mening of waardeoordeel wordt gegeven. Dat kan bijvoorbeeld zijn als een zzp’er wordt aangeraden een AOV af te sluiten, als deze dat nog niet heeft.
- De aanbeveling die gedaan wordt, wekt de suggestie dat deze passend is voor de individuele klant, of wordt gegeven op basis van de persoonlijke situatie. Dit houdt in dat er sprake moet zijn van een koppeling tussen de persoonlijke informatie van de klant en de aanbeveling. Een aanbeveling is ook persoonlijk als dit met woorden gesuggereerd wordt, bijvoorbeeld als gezegd wordt dat iets “de beste keuze” is of “aansluit bij uw situatie”.
- De aanbeveling moet zien op een nieuw af te sluiten financieel product, behalve bij verzekeringen met een beleggingscomponent. In dat laatste geval geldt dit ook voor een transactie in een bestaand financieel product. Bij een nieuw af te sluiten financieel product moet sprake zijn van een specifiek product, anders wordt dit alsnog niet gezien als adviseren. Een voorbeeld van adviseren is dus als de adviseur product X van aanbieder Y aanbeveelt, maar ook als hij een top drie van specifieke financiële producten aanbeveelt.
- De aanbeveling is niet (alleen) gedaan aan het publiek. Er moet dus echt sprake zijn van een aanbeveling aan een specifieke persoon en niet alleen in een tijdschrift of tv-reclame.
- De aanbeveling dient zich te richten tot een (gevolmachtigde van een) (potentiële) klant. Hiervan is sprake als de aanbeveling gedaan wordt aan een natuurlijk persoon maar ook bijvoorbeeld aan een bestuurder van een bedrijf.
Deze vijf criteria hebben ook tot gevolg dat het adviseren om een bepaald product niet af te sluiten, niet onder de Wft valt. Ook het aanraden om een bestaande verzekering niet over te sluiten, valt er niet onder. Er is immers geen sprake van een nieuw product.
Wordt niet voldaan aan alle vijf criteria voor adviseren, dan is sprake van informeren. Dit kan betrekking hebben op de gehele financiële situatie van een consument. De vergunningsplicht en adviesregels zijn niet van toepassing als de consument alleen geïnformeerd wordt. Dat ontslaat de financiële ondernemingen echter niet van alle plichten: “De AFM verwacht dat financiële ondernemingen en andere ondernemingen die consumenten informeren ten behoeve van financieel inzicht zich in alle situaties rekenschap geven van de wettelijke verplichtingen en maatschappelijke verantwoordelijkheden die op hen rusten en zorgvuldig omgaan met de belangen van hun klanten als zij informeren, ook daar waar de zorgplichten uit de Wft niet van toepassing zijn”, aldus de AFM.
Gevolgen voor de consument
Christian Dijkhof van de OvFD ziet grote financiële risico’s ontstaan voor de consument. Consumenten hebben ook veel belang bij een goed financieel advies over de producten die ze al hebben. Volgens de nieuwe interpretatie worden de regels hiervoor vrijwel losgelaten.
“In de praktijk betekent dit dat alle wijzigingen binnen een bestaand contract van een financieel product kunnen worden aanbevolen, dus geïnformeerd, zonder dat daarbij de adviesregels gelden. Ook niet bij complexe- of impactvolle producten. Zoals een aanpassing van de hypotheek of het wijzigen van de verzekerde som en de wachttijd van een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Dit kan volgens de nieuwe interpretatie van de financiële toezichthouder voortaan gedaan worden door ongediplomeerde klantmedewerkers. Dit brengt grote financiële risico’s met zich mee voor consumenten, en druist in tegen de belofte van de AFM om bij te dragen aan financieel welzijn in Nederland”, zegt Dijkhof.
