Een forse groep huishoudens komt na inkomensverlies snel in de financiële problemen, ondanks het sociale vangnet van de WW en de Tozo. Dit blijkt uit een stresstest van het CPB en de AFM. Er bestaat het risico dat deze gezinnen zich wenden tot niet-gereguleerde ‘kredieten’ met een mogelijk onhoudbare of niet-passende schuldenlast tot gevolg.
Zo’n 106.000 huishoudens kunnen na verlies van werk binnen een half jaar hun maandlasten niet meer dragen; bij 73.000 huishoudens (25.000 zelfstandigen en 48.000 werknemers) hebben is die ‘uitzingtermijn’ al na hooguit drie maanden afgelopen. Als ook de partner het inkomen verliest, neemt het aantal huishoudens dat snel in de financiële problemen komt nog eens met 20 procent toe.
Coronacrisis
De coronacrisis heeft grote gevolgen voor het financieel welzijn van Nederlandse huishoudens. Dit komt omdat de vraag naar arbeid afneemt in sectoren waar sprake is van langdurige productiedaling. Daarom voerden het Centraal Planbureau en de Autoriteit Financiële Markten een stresstest uit, waarin wordt onderzocht hoeveel Nederlanders in de problemen zouden komen bij werkloosheid. De stresstest gaat overigens voorbij aan eventuele onverwachte uitgaven en kan dus voor veel huishoudens een onderschatting zijn.
Zelfstandigen
Vooral zelfstandigen zijn kwetsbaar voor inkomensverlies. Zonder de Tozo-regeling, de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers, zou hun risico om snel in financiële problemen te komen tien keer zo groot zijn geweest als voor werknemers. Door de Tozo worden zelfstandigen beter beschermd, maar hun risico om binnen drie maanden niet meer rond te kunnen komen blijft vier keer zo groot als voor werknemers.
Juist de kwetsbaarste huishoudens, die bij werkloosheid het snelst in de problemen komen, hebben het grootste risico om in deze crisis het werk te verliezen. Dit zijn vaker lagere inkomens, alleenstaanden of alleenverdieners en jonge mensen. Na het verliezen van hun baan zijn de lasten van deze huishoudens in doorsnee 10 tot 40 procent hoger dan hun inkomen. Er is voor deze groep nauwelijks ruimte om hun financiële situatie te verbeteren, en er bestaat het risico dat zij zich wenden tot niet-gereguleerde ‘kredieten’ met een mogelijk onhoudbare of niet-passende schuldenlast tot gevolg. Daarom is mogelijk aanvullende ondersteuning van de overheid nodig nadat zij het inkomen verliezen, aldus het CPB en de AFM.
Werkende armen
Om te voorkomen dat huishoudens snel in de problemen komen, is het van belang om met name zelfstandigen te stimuleren om financieel weerbaarder te worden door meer financiële reserves aan te houden. Een deel van de kwetsbare huishoudens heeft echter structureel te weinig inkomen om financiële reserves op te bouwen. Voor deze ‘werkende armen’ liggen preventieve oplossingen onder andere in aanpassingen aan fiscale en sociale zekerheidsregelingen. Daarnaast heeft deze groep baat bij scholing en begeleiding naar passend werk. Ook is het belangrijk dat (financiële) instellingen signalen over betalingsachterstanden bijhouden om te voorkomen dat de situatie van deze huishoudens verder verslechtert.
Bronnen: CPB, AFM
