Uit onderzoek van SEO Economisch Onderzoek is gebleken dat een verruiming van het vrije keuzerecht in de rechtsbijstandverzekering leidt tot een stijging van de totale schadelast per jaar van rechtsbijstandverzekeraars met 25% tot 62% en een daling van het aantal verzekerden en een verminderde toegang tot het recht.
Verruiming vrije advocaatkeuze
Een uitspraak van het Europese Hof van Justitie heeft ertoe geleid dat rechtsbijstandverzekeraars vrije advocaatkeuze mogelijk al moeten toestaan voordat een zaak daadwerkelijk tot een juridische procedure heeft geleid. De uitspraak geldt voor een Belgische zaak. Of dit ook voor Nederland gaat gelden, is nog niet duidelijk. Rechtsbijstandverzekeraar DAS is hierover nog in beroep gegaan tegen een uitspraak van de Geschillencommissie. De uitkomst hiervan moet meer duidelijkheid gaan geven.
Vooruitlopend op de definitieve beslissing heeft het Verbond van Verzekeraars aan SEO Economisch Onderzoek gevraagd te onderzoeken wat de impact is van de verruiming van de vrije advocaatkeuze op de schadelast van verzekeraars, op de keuze van consumenten om zich te verzekeren en op de toegang tot het recht.
Hogere schadelast
Uit het onderzoek komt naar voren dat bij verruiming van de mogelijkheid een eigen advocaat in te schakelen, het gebruik hiervan omhoog gaat van 1% naar 13,5% van de gevallen. Dit betekent dat er jaarlijks zo’n 50.000 keer gebruik gemaakt zal worden van dit recht, tegen 3.700 keer nu. Zaken met een zelf gekozen advocaat zijn drie tot zes keer duurder dan zaken die door de jurist in dienst van de verzekeraar worden afgehandeld. De totale schadelast zal daardoor toenemen met 138 tot 345 miljoen euro per jaar. Op de huidige jaarlijkse schadelast van de rechtsbijstandverzekeraars van 550 miljoen euro betekent dat een stijging van 25% tot 62%.
Beperking van de schade
Rechtsbijstandverzekeraars kunnen verschillende dingen doen om hun winstgevendheid op peil te houden. Een methode is het verhogen van de premie. Gemiddeld is de premie nu 18 euro per maand en deze zou 4 tot 10 euro hoger moeten worden om de extra kosten te dekken. In dat geval zou het aantal verzekerden volgens het onderzoek met 10% tot 23% afnemen.
Een tweede optie is het invoeren van een eigen bijdrage. Deze zou uitkomen op 375 euro tot 930 euro per geschil. Wordt dit ingevoerd, dan leidt dat tot een afname van het aantal verzekerden met 25% tot bijna 60%.
Als laatste kan de verzekeraar ervoor kiezen de maximale vergoeding te verlagen. Om de kosten voldoende te beperken, zou dit maximum omlaag moeten van gemiddeld 7.000 euro naar ongeveer 800 euro. Dit zou betekenen dat er nauwelijks nog vergoeding is voor de vrije advocaatkeuze waardoor er in feite geen sprake meer is van vrije keuze binnen de verzekering. Verlaging van de maximum vergoeding is dan ook geen realistische optie.
De toekomst van de rechtsbijstandverzekering
Als de klanten wegblijven door de gewijzigde voorwaarden, zal het vrije keuzerecht (VKR) ook verder in de toekomst gevolgen hebben. “Hiermee wordt bedoeld dat na de eerste ronde premieverhoging ter dekking van de extra VKR-lasten bij verruiming van VKR waarschijnlijk verdere premieverhogingen nodig zijn, omdat het premievolume zal dalen als klanten hun verzekering opzeggen (of besluiten geen klant te worden) wat de aantrekkelijkheid van het product rechtsbijstandverzekering nog verder onder druk zet. Bovendien kan adverse selection ervoor zorgen dat het risicoprofiel van de klanten die overblijven verslechtert”, aldus de onderzoeksrapport.
SEO Economisch Onderzoek spreekt in de conclusie de vrees uit dat consumenten mogelijk in de toekomst niet meer in staat zijn een rechtsbijstandverzekering af te sluiten en dat het risico bestaat dat de toegang tot het recht voor grote groepen burgers duurder of zelfs onbetaalbaar wordt.
Bron: Rapport Rechtsbijstand en Vrije keuzerecht – SEO Economisch Onderzoek
