De uitvoeringskosten van pensioenfondsen zijn in 2020 met 15% gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. De kosten komen nu voor het eerst boven de 10 miljard euro uit. De verantwoording over de kosten is, na een kritisch rapport van de AFM hierover eerder dit jaar, transparanter dan voorheen.
Als reden voor de kostenstijging worden vaak de toegenomen bestuurs- en governancekosten genoemd. Ook noemde een aantal fondsen incidentele oorzaken, zoals een stijging van advieskosten, waarschijnlijk in het kader van voorbereidingen op het nieuwe pensioenstelsel.
Adviesbureau LCP bracht onlangs voor de tiende keer de uitvoeringskosten van Nederlandse pensioenfondsen in kaart. Voor de 2021-editie van het rapport “Werk in uitvoering bij pensioenfondsen” heeft LCP de jaarverslagen van 195 pensioenfondsen geanalyseerd, inclusief 30 kringen bij 5 algemeen pensioenfondsen. Gemiddeld hadden deze fondsen in 2020 een belegd pensioenvermogen van € 1.631 miljard in beheer, voor 5,9 miljoen actieve deelnemers, 3,6 miljoen pensioengerechtigden en 9,8 miljoen slapers.
Kosten per deelnemer
De totale pensioenbeheerkosten stegen met circa € 27 miljoen naar € 1.010 miljoen (+2,7%). Dit is terug te zien in de gemiddelde kosten per deelnemer, die toenamen van € 106 in 2019 naar € 107 in 2020 (+1,5%). De kosten per deelnemer zijn lager naarmate pensioenfondsen meer deelnemers hebben. Voor alle fondsen gezamenlijk zijn de pensioenbeheerkosten per deelnemer sinds 2016 afgenomen van € 114 naar € 107. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door de (heel) grote fondsen, met meer dan 100.000 deelnemers. Voor kleinere pensioenfondsen stegen deze kosten per deelnemer juist.
Vermogensbeheer- en transactiekosten
De totale vermogensbeheerkosten, inclusief transactiekosten, stegen met € 1.341 miljoen van € 7.925 miljoen in 2019 naar € 9.266 miljoen in 2020. De toename werd vooral veroorzaakt door de prestatievergoedingen, die met € 787 miljoen omhoog gingen naar € 2.867 miljoen, een stijging van maar liefst 38%. Ook de transactiekosten vermeerderden met € 438 miljoen fors, en kwamen in 2020 uit op € 1.774 miljoen.
De vermogensbeheerkosten worden doorgaans uitgedrukt als percentage van het gemiddeld belegde pensioenvermogen. De gemiddelde vermogensbeheerkosten bleven gelijk op 0,46%, terwijl de transactiekosten in 2020 stegen van 0,09% naar 0,11%. Als reden voor de laatste stijging werden regelmatig genoemd hogere transactievolumes in 2020 en hogere spreads, veroorzaakt door de onrust op de financiële markten in 2020 door Covid-19.
Eigen vermogen nam af
Het gemiddelde beleggingsrendement in 2020 was +8,2%. In 2019 bedroeg dat nog +17,6%. (Alle pensioenfondsen rapporteerden een positief beleggingsrendement, variërend van circa 2% tot 20%.) Wanneer we dit gemiddelde rendement echter afzetten tegen het effect van de wijziging van de marktrente op de pensioenverplichtingen, is het niet voldoende. Door de verder gedaalde marktrente in 2020 stegen de pensioenverplichtingen met ruim € 200 miljard. Het behaalde beleggingsrendement van +8,2% (€ 126 miljard) was op totaalniveau dus te gering om deze stijging goed te maken. Het technisch beleggingsresultaat was in 2020 dan ook gemiddeld -4,7%, waardoor het eigen vermogen van pensioenfondsen in 2020 per saldo met circa € 77 miljard afnam.
Kostenverantwoording
De kostenverantwoording in de jaarverslagen van de pensioenfondsen is behoorlijk vooruitgegaan, meldt LCP. Duidelijk is dat de brief van de AFM dit voorjaar over kostentransparantie opvolging heeft gekregen. Bijna driekwart van de pensioenfondsen rapporteert nu volledig conform de richtlijnen van de Pensioenfederatie. Ongeveer de helft van de fondsen voerde een benchmark uit, waarbij gezegd moet worden dat diverse fondsen daarvoor alleen gebruik maakten van door de AFM of DNB gepubliceerde cijfers. Het aantal fondsen dat in 2020 een oordeel geeft over het gerealiseerde kostenniveau is ongeveer verdubbeld ten opzichte van 2019. Dit gebeurt nu bij een derde van de fondsen.
