Om zorgverzekeringen betaalbaar te houden in een vergrijzende samenleving is de huidige trend dat ouderen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Thuiszorg en mantelzorg moeten dit mogelijk maken. Toch is deze oplossing niet altijd de beste, ontdekte promovenda Judith Blom.
Door de snel vergrijzende bevolking worden veel landen geconfronteerd met een stijgende vraag naar langdurige zorg en medische ondersteuning van ouderen. Dit zet de zorgsystemen onder druk. Om de stabiliteit van die systemen te waarborgen, wordt er nagedacht over verschillende oplossingen. Twee mogelijkheden zijn ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen en het stimuleren van mantelzorg. Het onderzoek van Judith Bom, waarmee zij onlangs promoveerde aan de Erasmus School of Health Policy & Management, toont aan dat deze oplossingen niet goed zijn voor de mantelzorgers en ook niet per se beter voor de hulpbehoevende ouderen zelf.
Mantelzorg is niet gratis
Informele zorg of mantelzorg kán collectief gefinancierde formele langdurige zorg vervangen en zo de zorguitgaven beperken. Maar hoewel mantelzorgers voor hun werk geen of een lage betaling ontvangen, betekent dit niet dat het verlenen van mantelzorg gratis is. “Familieleden en vrienden die intensieve zorg verlenen hebben last van mentale klachten zoals somberheid en stress. Ook wordt mantelzorg vaker door bepaalde groepen gedaan. Zo zijn mantelzorgers vaker ouderen die zelf al gezondheidsproblemen hebben, of vrouw, en dat kan nadelig zijn voor hun arbeidsparticipatie”, aldus Bom.
Ook de ouderen zelf zijn niet altijd gebaat bij mantelzorg. De aanname is vaak dat ouderen bang zijn voor hun laatste verhuizing en daarom beter af zijn in de eigen, vertrouwde omgeving. Maar Bom ontdekte dat mensen die naar een verpleeghuis verhuizen, zich niet slechter voelen dan ervoor. “De ouderen die opgenomen worden, hebben vaak al een laag welzijn. Ze zijn vaak erg eenzaam, maar dat neemt niet sterk toe of af in het verpleeghuis.”
Appel met peren
Eerdere studies lieten zien dat ouderen in een verpleeghuis er qua welzijn wel op achteruit gingen. Maar volgens Bom gaven die een vertekend beeld, omdat ze appels met peren vergeleken. “Vaak werd het welzijn van álle ouderen die thuis wonen vergeleken met bewoners van een verpleeghuis. Dan zie je wel lagere scores bij de laatste groep, maar dat is op deze manier geen eerlijke vergelijking, want het gaat om twee totaal verschillende groepen.” Bom vergeleek daarom het welzijn van ouderen in de maanden vlak voor en direct na een verpleeghuisopname. “De bevindingen wijzen niet op een verband tussen verpleeghuisopname en dalend welzijn, maar duiden erop dat verpleeghuizen zorg verlenen aan personen die al met een dalend welzijnsniveau kampen.”
