Een verplichte deelname aan een pensioenfonds is niet in lijn met de uitgesproken voorkeur van zelfstandigen voor vrijwillige deelname en keuzevrijheid.
De overheid wil zelfstandigenorganisaties helpen bij het opzetten van een vrijwillige collectieve regeling in de derde pijler.
Staatssecretaris Klijnsma: “De overheid zal in dit kader met zelfstandigenorganisaties een werkgroep starten, teneinde initiatieven van deze organisaties om een – vrijwillige – collectieve regeling binnen de derde pijler in het leven te roepen, een grotere kans van slagen te geven. Deze werkgroep moet gaan kijken op welke manier de wensen van zelfstandigen-organisaties binnen de huidige mogelijkheden invulling kunnen krijgen. Het streven is erop gericht dat de werkgroep medio mei haar werkzaamheden kan afronden. Zelfstandigen kunnen met een vrijwillig pensioencollectief als collectief met bestaande aanbieders van derdepijlerproducten onderhandelen. De regeling zou ook door deze organisaties zelf kunnen worden uitgevoerd om daarmee een regeling van, voor en door zelfstandigen te realiseren. Op deze wijze kan collectief vermogensbeheer voor zelfstandigen worden vormgegeven. De wettelijke mogelijkheden daarvoor zijn reeds aanwezig, maar worden nog onvoldoende benut. Voor zover praktische hobbels dit in de weg staan, bijvoorbeeld bij oprichting van een beleggingsinstelling, is het kabinet bereid om desgewenst zelfstandigenorganisaties bij te staan om deze weg te nemen.”
Tweede pijlerpensioen geen optie
Klijnsma schrijft de Tweede Kamer naar aanleiding van het rapport Pensioen van zelfstandigen. Het rapport geeft de resultaten van een onderzoek van SZW in samenwerking met Economische Zaken naar ‘de oorzaken van beperkte pensioenopbouw van zelfstandigen en mogelijke oplossingsrichtingen hiervoor’.
Veel verder dan een intensiever gebruik maken van de huidige mogelijkheden komt het rapport niet. Een doorbraak van het zzp-pensioen naar de tweede pijler zit er volgens het rapport niet in gezien de schets van vele beren op die weg:
“Zolang zelfstandigen – net als nu – zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen pensioenopbouw, bestaat het risico dat een deel van deze groep meer dan 50% terugvalt in inkomen op het moment van pensionering. Instrumenten om dit te voorkomen zouden zijn de introductie van verplichte deelname, of een verplichte deelname met ‘opting out’. Los van uitvoeringstechnische aspecten, zouden dergelijke instrumenten een fundamentele discussie vergen, omdat het een breuk is met het huidige beleid van eigen verantwoordelijkheid en met de voorkeur van zelfstandigen voor vrijwillige deelname en keuzevrijheid. Ook roept het vragen op over hoe om te gaan met andere groepen die geen pensioenregeling hebben.
Fundamentele discussie
Ook in de beleidsmatige vertaling van de staatssecretaris zit weinig ruimte:
“Als de wens zou zijn dat zelfstandigen zonder meer een hoger pensioen opbouwen, dan kan dat alleen door de introductie van verplichte deelname aan een pensioenregeling al dan niet met ‘opting out’. Een dergelijke verplichting introduceren voor ondernemers zou evenwel een fundamentele koerswijziging vergen ten opzichte van het huidige beleid van eigen verantwoordelijkheid. Een dergelijke beleidswijziging is ook niet los te zien van de rest van het pensioenstelsel. Daarbij komt dat een verplichting niet in lijn is met de uitgesproken voorkeur van zelfstandigen voor vrijwillige deelname en keuzevrijheid. Ook zou een verplichtstelling eventueel met ‘opting out’ gevolgen hebben vanuit budgettair oogpunt en uitvoeringstechnisch complexe vragen met zich mee brengen, zoals wat het introduceren van een ‘opting out’ voor zelfstandigen kan betekenen voor de verplichte deelname van werknemers. Dergelijke afwegingen spelen in vergelijkbare mate op het gebied van de verplichte arbeidsongeschiktheidsvoorzieningen voor zelfstandigen.”
Begin 2011 pleitte een commissie onder leiding van Herman Kappelle voor een arbeidsvorm neutraal pensioenstelsel. In die systematiek krijgen werknemer, dga, zzp-er allemaal dezelfde ruimte en mogelijkheden om een oudedagsvoorziening op te bouwen. Zie: Blauwdruk nieuw fiscaal pensioensysteem.
Het woord is nu aan de Tweede Kamer die dit onderwerp zal behandelen in de bredere discussie over de maatschappelijke houdbaarheid van het pensioenstelsel.