In een brief aan de Tweede Kamer kijkt minister Donner terug naar de financiële crisis die de dekkingsgraden van de pensioenfondsen onderuit haalde. Ook kijkt hij vooruit om te verwijzen naar de voortzettende vergrijzing.
"Deze ontwikkelingen hebben vragen opgeroepen naar de toekomstbestendigheid van het stelsel. Om daar goed inzicht in te krijgen heeft het kabinet vorig jaar besloten diverse pensioenvraagstukken in hun onderlinge samenhang in beeld te brengen." Onder meer refererend aan de conclusies van de commissies Frijns en Goudswaard voorziet de minister "dat de ontwikkelingen die zich op langere termijn voordoen de tweede pijler ernstig kunnen aantasten".
Zaken waar hij zich vooral zorgen over maakt, zijn:
- De toenemende levensverwachting leidt tot een toename van de kosten van het tweede pijler pensioen. De premie stijgt alleen al doordat mensen gemiddeld steeds ouder worden.
- De premie ligt historisch gezien op een hoog niveau. De ruimte voor premieverhoging is vanuit een economisch perspectief uiterst beperkt.
- Pensioen is steeds meer een risicovol financieel product geworden. Pensioenfondsen zijn mede door de dalende rente steeds meer aangewezen op de rendementen van risicovolle beleggingen. Daar komt bij dat de volatiliteit of beweeglijkheid op de financiële markten groter is dan gedacht.
- Tegelijkertijd is het risicodraagvlak, dat nodig is om de risico’s op te vangen, afgenomen. Door de combinatie van vergrijzing en ontgroening wordt de groep betalende werknemers kleiner ten opzichte van de groep pensioengerechtigden. Ook zijn werkgevers steeds minder bereid om risico’s op te vangen. En de structureel gedaalde rente heeft geleid tot hogere verplichtingen met betrekking tot reeds opgebouwde rechten en daardoor tot een trendmatige daling van de dekkingsgraden.
Urgent
Wanneer nu niets met de analyses van de commissies wordt gedaan en zonder meer wordt uitgegaan van herstel in de toekomst, worden risico’s doorgeschoven. Het kabinet acht dat geen gewenste ontwikkeling.
Allereerst zijn maatregelen nodig om het vertrouwen van de deelnemers te herstellen. Ten tweede zal de (financiële) ruimte voor soepele aanpassingen beperkter zijn naarmate maatregelen langer worden uitgesteld.
In het licht van de ontwikkelingen die zich aftekenen, gevoegd bij het beschadigde vertrouwen en de druk op de continuïteit van het stelsel deelt het kabinet de conclusie van de commissie-Goudswaard dat het stelsel van tweede pijler pensioenen in haar huidige vormgeving niet toekomstbestendig is. Het kabinet meent dan ook dat niet langer gewacht kan worden met het nemen van maatregelen.
Als gedachten geeft het kabinet de volgende oplossingsrichtingen:
- aanpassen huidige financieel toetsingskader
- aanpassen pensioenregelingen door deze te koppelen aan de levensverwachting
- aanpassen van het bestaande financieel toetsingskader: zichtbaarder maken spanningsveld nominaal en reeël pensioen, beter evenwicht rendement en risico, ruimte voor fondsen om schommelingen op te vangen, waarmaken zekerheidsmaat (dekkingsgraad) (paragraaf 4)
- uitbreiden wettelijk kader voor nieuwe pensioenregelingen: aanspraken meeademen met levensverwachting en financiële positie fondsen; overleg met sociale partners over noodzakelijke aanpassingen; voorwaardelijke aanspraken: geen vrijheid blijheid; beleggingsbeleid mogelijke differentiëren naar groepen.