De vertrouwenscrisis is versterkt door het in stand gehouden beeld dat kan worden gerekend op hoge, geïndexeerde pensioenen terwijl de werkelijkheid van sinds begin deze eeuw een andere is.
Dit verwijt is met zoveel woorden terug te vinden in het jaarverslag 2012 van DNB. President Klaas Knot verklaart hiermee de paradox dat de gemiddelde Nederlander “veel pensioen heeft gespaard, maar een laag vertrouwen heeft in de pensioentoezeggingen. Dit komt”, vervolgt hij, “omdat het Nederlandse pensioenstelsel zonder aanpassingen niet toekomstbestendig is.”
Waarna hij een opsomming geeft van de maatregelen die zijn vastgelegd in het Septemberakkoord. Het regeerakkoord bouwt daarop voort door de fiscale ruimte voor pensioenopbouw te beperken tot 1,75% van het jaarlijkse inkomen tot maximaal 100.000 euro. Maar dat heeft alleen nut als die ruimte gebruikt wordt waarvoor het bestemd dient te zijn waarschuwt Knot. “De hierdoor optredende meevallers dienen in eerste instantie te worden gebruikt om premies naar kostendekkend niveau te brengen. Wanneer dit niveau is bereikt, kan de vrijvallende ruimte worden aangewend voor verbetering van de koopkracht van werknemers, zonder dat de concurrentiepositie hieronder lijdt. De ruimte kan ook worden gebruikt om de financiële positie van kwetsbare pensioenfondsen te versterken en bijvoorbeeld kortingen te verkleinen. Wanneer de ruimte wordt aangewend voor verlaging van arbeidskosten of verruiming van pensioenrechten, zullen gunstige invloeden op koopkracht en consumentenvertrouwen niet, of veel minder, optreden.”
Nieuw pensioencontract
“Bij de invoering van het nieuwe pensioencontract verdienen twee aspecten speciale aandacht. Ten eerste zal met een haalbaarheidstoets worden vastgesteld of het premie-, beleggings- en uitkeringenbeleid consistent is met de lange termijn ambities en risicotolerantie van het fonds. Hier dient met name te worden gewaakt voor de sterke neiging optimistische rendementsverwachtingen te gebruiken en onvoldoende rekening te houden met neerwaartse risico’s.
Ten tweede zullen de inherente risico’s in het nieuwe pensioencontract vrijwel volledig worden gedragen door de deelnemers.
Dit onderstreept het belang van een heldere informatieverschaffing, die deelnemers bewust maakt van de onzekere pensioenuitkomsten waar zij rekening mee moeten houden.”
Communicatie
Verderop in het verslag (vanaf pag. 69) gaat DNB verder in op het nieuwe pensioenstelsel, dat gekenmerkt wordt door een expliciete risicodeling. “Alle risico’s worden via vooraf vastliggende regels verdeeld over de betrokkenen. Tegelijkertijd doet dit een beroep op de risicoacceptatie van deelnemers, omdat de risico’s voor een groter deel bij hen zullen neerslaan. Om onaangename verrassingen te voorkomen, moet de ambitie van het pensioenfonds in lijn zijn met de verwachtingen van de deelnemers. Hiervoor moeten deelnemers begrijpen welke risico’s ze lopen. Dit is geen geringe uitdaging. Goede, heldere communicatie over verwachtingen en risico’s is daarom van cruciaal belang. Zeker wanneer die risico’s, als in het nieuwe contract, volledig door de deelnemers worden gedragen.”
Hoe aan deze communicatie invulling gegeven moet worden is een onderwerp waarover de AFM zich moet uitspreken. DNB benadrukt daarbij het belang “dat aan deelnemers wordt meegegeven hoe ze op betreffende risico’s kunnen anticiperen.”