Zorgverzekeraars, zorgaanbieders en verzekerden kunnen de stoelriemen vastmaken, want een volgend kabinet zal waarschijnlijk flink de bezem door de zorguitgaven gaan halen.

Op het hoogtepunt van de tweede coronagolf ontwikkelt uitgerekend het Ministerie van VWS een flinke activiteit om enigszins gevoelige beleidspunten naar buiten te brengen. Vorige week bood Minister van Ark al een voorstel voor de afschaffing van de collectiviteitskorting ter consultatie aan, gisteren kwam hetzelfde ministerie met een rapport met mogelijke beleidskeuzes voor het volgende kabinet, waarop belanghebbenden eveneens kunnen reageren.

Het rapport ‘Zorg voor de toekomst’ leest uitermate moeizaam, wat vooral komt door het taalgebruik dat een mix is van ambtelijk-, consultant- en inhoudelijk zorgjargon. Niet toevallig staan de meest ingrijpende voorstellen verderop in het rapport (wanneer de gemiddelde lezer reeds is afgehaakt). Wat meteen opvalt aan het rapport is dat het ministerie wegblijft van ‘lange halen snel thuis’, dus maar weinig voorstellen over een hoger eigen risico, hogere eigen bijdragen of een hogere verzekeringspremie. Eerder was al duidelijk dat dit type plannen weliswaar zeer effectief zijn, maar ook zwaar impopulair. Alleen voor de ouderenzorg komen een paar suggesties voorbij.

De voorstellen in het rapport kenmerken zich vooral door onleesbaarheid en onbegrijpelijkheid, waardoor de hoop is dat de meeste burgers er hun schouders over ophalen. Een effectieve strategie, kijk bijvoorbeeld naar een bezuiniging die komend jaar al ingaat. De overheid draagt via het Zorgverzekeringsinstituut minder bij aan zorgkosten van de zorgverzekeraars. De meeste mensen thuis hebben nog nooit van het betreffende instituut gehoord maar ondertussen gaat wel de zorgpremie omhoog. Afgelopen week werd in een onderzoek van Pricewise nog eens duidelijk dat veel mensen geen idee hebben over de werking van ons zorgstelsel.

Het rapport erkent dat er iets moet gebeuren aan de almaar stijgende zorglasten. Deze nemen binnen afzienbare tijd toe tot 100 mrd euro en slokken alle mogelijke financiële ruimte op voor andere beleidsterreinen. Wil een volgend kabinet ook aan de slag met nieuw beleid op andere terreinen dan zorg, dan is het noodzakelijk dat de stijging wordt afgeremd. Een populaire boodschap is dat niet en het is dan ook aannemelijk dat politieke partijen in de komende verkiezingscampagne het onderwerp gaan mijden en pas na de verkiezingen in het ondoorgrondelijke formatieproces bovengenoemd rapport erbij gaan pakken.

Een maatregel waar in de media al door verschillende zorgkenners op wordt gehint, is alleen die nieuwe (innovatieve) behandelingen in de basisverzekering opnemen die ook medisch bewezen zijn. Nu gebeurt dat automatisch (dus zonder toetsing op effectiviteit), waardoor beleidsmakers nauwelijks grip hebben op de daaraan verbonden zorgkosten. Interessant is dat de politiek zelf bij dit proces buiten beeld blijft, maar dat dit wordt overgelaten aan het Zorginstituut.

Een ander voorstel dat al langer rondzingt (en waar Minister de Jonge ook al eens op heeft gezinspeeld) is het verder terugdringen van het aantal niet-gecontracteerde zorgaanbieders. Dit speelt onder meer bij de GGZ en de wijkverpleging, maar ook in andere zorgdomeinen. Hiervoor zou artikel 13 van de Zorgverzekeringswet moeten worden geschrapt. Ook het plan om het ministerie van VWS de bevoegdheid te geven ‘capaciteit te reguleren’ is zeer vergaand maar niet onwaarschijnlijk. Dit betekent dat zeer specialistische zorg wordt geconcentreerd op slechts een paar plekken in het land.

Heel interessant is het voorstel om te komen tot zogeheten ‘congruente zorginkoop’. Deze term houdt in dat zorgverzekeraar die in een bepaalde regio een relatief kleine speler zijn, het inkoopbeleid van de grootste verzekeraar gaan volgen. Daardoor wordt een enorme marktmacht gevormd om zo zorgaanbieders te dwingen mee te werken aan bijvoorbeeld het verplaatsen van zorg van de tweede naar de goedkopere eerste lijn. Voor verzekerden betekent dit dus (veel) minder keuzevrijheid.

Voor de (langdurige) ouderenzorg zitten wellicht een aantal eigen bijdragen in het vat. Onder meer voor de wijkverpleging en een bijdrage voor het ‘woondeel’ in de verpleeginstelling. Daarnaast ligt een plan op tafel om zorgverzekeraars mede verantwoordelijk te maken (samen met gemeenten) voor de langdurige ouderenzorg. Dat zou een ingrijpende beleidsaanpassing zijn, die gepaard zou gaan met financiële prikkels om zwaardere zorgvragen te voorkomen of uit te stellen.

De kans is vrij groot dat een aantal van deze voorstellen in de komende kabinetsperiode in het regeerakkoord terechtkomen (in dezelfde onbegrijpelijke taal als in dit rapport en weggestopt in een bijlage) en op een onbewaakt moment door het parlement worden geloodst. Om de aandacht af te leiden zullen ministers en Kamerleden allerlei stampei gaan maken over onderwerpen die goed liggen bij het grote publiek maar niet in wetten terecht zullen komen. Het is blijkbaar de enige manier om effectief op de zorg te kunnen bezuinigen.