Hoe moet je de door de AFM verlangde zorgplicht invullen als geldleners hun verplichtingen niet meer nakomen door een persoonlijke tragedie?
Dat is de vraag waarvoor hypotheekaanbieders en –adviseurs zich gesteld zien na de Zembla-uitzending over horrorhypotheken. AFM-bestuurder Theodor Kockelkoren zei in dat programma dat hij de bevoegdheid wil krijgen ook op die zorgplicht toezicht te kunnen houden.
“De AFM heeft al eerder hypotheekverstrekkers nadrukkelijk verzocht hun hypotheekportefeuilles actief te monitoren op individuele risico’s voor hun klanten en waar nodig pro-actief deze problemen met hun klanten te bespreken. Zo nodig kan er vroegtijdig actie worden ondernomen om risico’s op hoge restschulden terug te brengen en in te grijpen voordat er bijvoorbeeld betalingsachterstanden ontstaan. We hebben niet de indruk dat banken en adviseurs systematisch vroegtijdig en structureel naar hun hypotheekportefeuille kijken en met klanten in gesprek gaan als dat nodig is.”
Deze uitspraak wekt de indruk dat hypotheekverstrekkers en adviseurs bij betalingsachterstanden geen actie nemen. Zembla deed daar een schep bovenop door te stellen dat “hypotheekbanken een meedogenloze houding aannemen”.
Dat bleek in elk geval niet uit de drie casussen die het programma behandelde. Twee geldleners waren door teruglopende omzetten, c.q. faillissement, niet meer in staat de maandlasten op te brengen. Een derde consument kreeg bij de overdracht problemen met de verkoper, waardoor hij extra kosten moest maken. Omdat de hypotheekverstrekker het onverantwoord vond die extra kosten mee te financieren, sloot de koper bij een ander bedrijf een consumptief krediet af.
De programmamakers kwamen tot de conclusie dat de geldverstrekkers ‘dus’ de voorwaarden aan het huidige budget van de geldleners moesten aanpassen.
Het is echter niet onredelijk te veronderstellen dat in alle drie gevallen de financiële positie niet binnen afzienbare termijn zou verbeteren. Geldverstrekkers hebben er zelf alle belang bij om huisuitzettingen zoveel mogelijk te voorkomen, gezien de huizenmarkt op dit moment. Terecht wees Zembla erop dat de consumenten met een grote restschuld blijven zitten en daar hun verdere leven last van houden. De praktijk is echter eerder dat de banken het belangrijkste deel van die restschuld als oninbaar moeten afschrijven. Dat op zich is bedrijfseconomisch gezien al een argument om tijdig met de klant naar oplossingen te zoeken. Daar lijkt een uitbreiding van de toezichtmogelijkheden niet voor nodig.
Toch heeft de AFM “vooralsnog niet de indruk dat banken bij bestaande hypotheken altijd in het belang van de klant handelen. De AFM heeft op dit moment geen formele mogelijkheden om af te dwingen dat zij dit doen. Ze is er daarom al langer voorstander van dat er een algemene zorgplicht in de Wet op het financieel toezicht wordt opgenomen, die de AFM onder meer de mogelijkheid zou geven om het juiste gedrag af te dwingen.”
Omdat Zembla individuele gevallen behandelde, konden de betreffende adviseurs en hypotheekaanbieders geen commentaar leveren.
Wel moeten zij in staat zijn om in algemene bewoordingen naar buiten te brengen welke procedures zij volgen wanneer er sprake is van een (dreigende) betalingsachterstand.
Goede communicatie op dit gebied kan wellicht weer nieuwe strakkere regelgeving wordt voorkomen.
