Ongeveer driekwart van de Nederlanders die in de jaren 2013 en 2014 een bedrag tot €100.000 belastingvrij geschonken kreeg voor de eigen woning, heeft dit benut om op de hypotheek af te lossen. Jongeren gebruiken het geschonken geld vooral om een huis te kopen, terwijl ouderen er vooral de hypotheek mee aflosten. Dat meldt de Algemene Rekenkamer na een analyse van belastinggegevens.
Daarmee heeft deze belastingmaatregel bijgedragen aan een lagere totale en gemiddelde hypotheekschuld van Nederlanders. Ook het aantal hypotheken dat ‘onder water staat’ is door de fiscale regeling in de jaren 2013 en 2014 verminderd.
Tot 2013 werd er gemiddeld 5.000 maal per jaar gebruik gemaakt van de (sinds 2009 bestaande) vrijstelling voor een eenmalige schenking ten behoeve van de eigen woning. Dat kostte de Staat gemiddeld € 29 miljoen per jaar door lagere belastingafdracht. Voor 2013 en 2014 was vanwege de tijdelijke verruiming op een verdubbeling gerekend door het ministerie. In werkelijkheid werd in die twee jaar de regeling 159.000 keer gebruikt. In geld: er was rekening gehouden met € 104 miljoen minder belastingafdracht, het werd € 1.1 miljard minder, ruim het tienvoudige.
Toch is het fiscale instrument effectief, omdat de beleidsdoelen gehaald zijn: de totale hypotheekschuld daalt sinds de tijdelijke verruiming van de regeling. Ook het aantal woningen waarvoor geldt dat er een hogere hypotheek op rust dan de WOZ-waarde (‘onder water staan’) stabiliseert sinds 2013 en laat sindsdien een lichte daling zien. Overigens zorgen de aantrekkende economie en huizenmarkt ook voor minder onderwaterhypotheken.
Leeftijdseis
Toen de tijdelijke fiscale verruiming werd beëindigd, daalde het aantal schenkingsvrijstellingen weer tot onder de 10.000 per jaar. Het vorige kabinet heeft met ingang van 1 januari 2017 de verruimde schenkingsvrijstelling eigen woning permanent gemaakt. Daarbij is de voorwaarde ingevoerd dat deze alleen geldt voor ontvangers van 18 tot 40 jaar. Deze leeftijdseis kan ertoe leiden dat het effect beperkt wordt voor het halen van het doel: de totale hypotheekschuld verlagen. De Algemene Rekenkamer verwacht op basis van de ervaringscijfers dat de regeling door de leeftijdsgroep 18 tot 40 jaar meer benut wordt om een huis te kopen en minder om een bestaande hypotheek af te lossen. Omdat het aandeel jongeren met een ‘onderwaterhypotheek’ relatief groot is, zal de leeftijdseis hoogstwaarschijnlijk wel effectief zijn voor het tegengaan van onderwaterhypotheken. Onzeker is hoeveel geld de schatkist hierdoor zal mislopen. Vanaf 2017 verwacht de minister een derving van € 97 miljoen per jaar.
Bron: Algemene Rekenkamer
