Bedoeling van het Nederlandse belastingstelsel is van oudsher nivellering. ‘De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.’ Maar het huidige systeem van belastingen en heffingen blijkt juist andersom te werken, ontdekte het Centraal Planbureau.
Zo blijkt dat hogere inkomens geen groter deel van hun inkomen afdragen aan belastingen dan lagere inkomens. De bovenste 1% van de huishoudens betaalt gemiddeld zelfs minder belasting dan de overige huishoudens.
Dit heeft een aantal oorzaken. Het onderzoek ‘Ongelijkheid en herverdeling’ van het CPB kijkt niet alleen naar de directe belastingen, maar ook naar de verdeling van indirecte belastingen, zoals accijns en btw en alle overheidsuitgaven aan bijvoorbeeld onderwijs en zorg.
De Nederlandse inkomstenbelasting heeft weliswaar een progressief karakter, maar dat is niet het geval bij de premies aan sociale zekerheid en bij accijnzen en btw (indirecte belastingen). De hoogte van de sociale-zekerheidspremies is gemaximeerd. Mede daardoor is de totale belastingdruk voor de midden- en hogere inkomens ongeveer gelijk. Verder besteden huishoudens met hoge inkomens een relatief kleiner deel van hun inkomen aan consumeren dan huishoudens met lagere inkomens, waardoor de laatsten ook relatief meer aan accijnzen en btw betalen.
De bovenste 1%
Bovendien blijkt dat de 1% van de huishoudens met de hoogste inkomens gemiddeld minder inkomstenbelasting betaalt dan de overige huishoudens. Dat komt doordat hun inkomen grotendeels bestaat uit kapitaalinkomen en ingehouden bedrijfswinsten (box 3 en 2), die minder belast worden dan looninkomen (box 1).
Herverdeling door overheidsuitgaven
Hoe zorgt de overheid dan wel voor inkomensnivellering? Dat doet zij vooral via haar uitgaven. Lagere inkomens profiteren relatief meer van de collectieve uitgaven, zoals directe inkomensondersteuning en uitkeringen als toeslagen en bijstand. Ook andere overheidsuitgaven, zoals langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning, zijn herverdelend. Door deze herverdeling stijgt het aandeel van de 50 procent laagste inkomens van 19 naar 29 procent in het nationale inkomen. Het aandeel van de hoogste 10 procent inkomens daalt van 32 naar 25 procent.
Bron: CPB
