Slecht nieuws voor autoverzekeraars. Automatische rijhulpsystemen (Advanced Driver Assistance Systems) in auto’s maken het wegverkeer niet altijd veiliger. De Onderzoeksraad voor Veiligheid ziet lacunes bij fabrikanten, bij autodealers, in de regelgeving en bij de bestuurders zelf.
In het vandaag verschenen onderzoeksrapport ‘Wie stuurt? – Verkeersveiligheid en automatisering in het wegverkeer’ focust de Onderzoeksraad voor Veiligheid allereerst op de fabrikanten. Wanneer auto’s voorzien van rijhulpsystemen op de openbare weg komen, zijn deze vaak nog niet uitontwikkeld. Fabrikanten houden ook te weinig rekening met de gebruikers van deze systemen: bestuurders weten vaak niet wat deze systemen wel of niet kunnen, waardoor risicovolle situaties kunnen ontstaan.
Bovendien sluiten de eisen die de overheid aan auto’s stelt, niet goed aan bij de huidige generatie rijhulpsystemen. En er wordt te weinig van ongevallen geleerd om de verkeersveiligheid van rijhulpsystemen te verbeteren.
Rijdende computers
Ongeveer de helft van de nieuwe auto’s is voorzien van rijhulpsystemen zoals een noodremsysteem en adaptive cruise control. Nieuwe auto’s kunnen dus al veel handelingen overnemen: sturen, remmen en gas geven – hoewel er nog geen volledig zelfrijdende auto’s zijn toegelaten op de openbare weg. De rijhulpsystemen verrichten deze taken op basis van eigen waarnemingen en eigen beslissingen. Auto’s zijn hierdoor rijdende computers geworden.
Rol bestuurder
Daardoor verandert de rol van de bestuurder. Deze wordt geacht het proces in de gaten te houden en in te grijpen wanneer nodig. Dit vergt concentratie. Probleem is dat automatisering mensen juist minder alert maakt. Hierdoor wordt autorijden makkelijker én moeilijker tegelijkertijd en is niet altijd duidelijk wie stuurt: de mens of de auto? Fabrikanten introduceren nieuwe rijhulpsystemen om auto’s aantrekkelijker te maken voor de consument. De bestuurder ervaart te kunnen vertrouwen op deze systemen, maar wordt op zichzelf teruggeworpen als er iets mis gaat.
Verder is er onvoldoende aandacht voor de werking en de beperkingen van rijhulpsystemen bij het uitleveren van een nieuwe auto aan de klant. Ook bij software-updates krijgen automobilisten onvoldoende voorlichting. Het gevolg hiervan is een gebrek aan kennis bij de bestuurders over deze systemen.
Te weinig aandacht voor het heden
De auto-industrie, overheden en experts richten zich op de belofte van de zelfrijdende auto, maar het is volgens de Onderzoeksraad echt nog verre toekomst voordat die veilig de openbare weg op kan. Merkwaardig genoeg is er nu wél wetgeving in ontwikkeling voor die toekomstige zelfrijdende auto – bijvoorbeeld op het gebied van interactie tussen de mens en de auto – maar voor de huidige generatie rijhulpsystemen is de regelgeving zeer beperkt.
Black box
Ander probleem is dat rijhulpsystemen op verschillende niveaus nog een ‘black box’ vormen. Bij toelating van nieuwe auto’s op de openbare weg heeft de overheid onvoldoende toezicht op de werking van nieuwe systemen in verschillende omstandigheden. Hierdoor is niet helder of het systeem daadwerkelijk doet wat het moet doen. Ook is voor een deel van de rijhulpsystemen niet duidelijk welk effect deze systemen hebben op de verkeersveiligheid. Het ontbreekt aan een goede monitoring en evaluatie van deze systemen. De politie kan de gegevens na een ongeval vaak niet uitlezen en het is niet altijd bekend in welke auto’s deze systemen zitten.
Cybersecurity
En nu nieuwe auto’s rijdende computers zijn geworden, worden ook de risico’s die horen bij computers steeds meer in auto’s met rijhulpsystemen geïntroduceerd. Zoals cybersecurityrisico’ en het onverhoopt uitblijven van noodzakelijke veiligheidsupdates. Maar ook doorgevoerde updates kunnen een risico vormen, als deze de functionaliteit van het rijhulpsysteem en daarmee het rijgedrag van de auto veranderen zonder dat de bestuurder zich dat realiseert.
Verantwoordelijkheid ligt bij fabrikanten
De overheid heeft de ambitie om het aantal verkeersslachtoffers terug te brengen naar nul in 2050 en verwacht daarbij een belangrijke bijdrage van automatisering. Volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid kan dat met rijhulpsystemen, maar dan is er meer nodig dan er nu gedaan wordt, om te beginnen met bijsturing op het ontwerp en de introductie ervan.
De verantwoordelijkheid om de veiligheid te verbeteren ligt bij de fabrikanten. Daarom beveelt de Raad de auto-industrie aan om een omslag te maken naar maatschappelijk verantwoord innoveren, waarbij innovaties de verkeersveiligheid aantoonbaar verbeteren. En om duidelijk te krijgen wat een auto met rijhulpsystemen wel en niet kan, moeten automobilisten beter geïnformeerd worden over de mogelijkheden en beperkingen ervan. Tot slot beveelt de Raad aan om op Europees niveau de voertuigregelgeving aan te passen zodat deze beter aansluit bij de huidige generatie rijhulpsystemen.
Bron: Onderzoeksraad voor de Veiligheid
