Je zou verwachten dat spaarders actief op zoek gaan naar de bank die de hoogste rente biedt. Maar zo werkt het niet, blijkt uit onderzoek van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), die voor wettelijke maatregelen pleit.

Het overgrote deel van de Nederlandse spaarders heeft een spaarrekening bij één van de drie Nederlandse grootbanken (ABN Amro, ING en Rabobank) en verroert zich niet. De grootbanken vinden dat prima en houden de rente laag. De spaarrentes blijven de laatste maanden achter bij de gestegen beleidsrente van de Europese Centrale Bank.

Weinig vertrouwen in buitenlandse banken

Een deel van de consumenten lijkt zich onvoldoende bewust van alternatieve spaarproducten met hogere rentes, aldus de ACM. Bovendien heeft een groot deel van de spaarders een sterke voorkeur voor een Nederlandse grootbank en weinig vertrouwen in buitenlandse banken.

Daarnaast ervaren consumenten overstapdrempels: het vergelijken van spaarproducten is complex. Bovendien hanteren banken vaak een verplichte koppeling van betaal- en spaarrekeningen.

Geen aanwijzingen voor verboden afspraken, wel ‘stilzwijgende afstemming’

De ACM heeft geen aanwijzingen voor verboden afspraken tussen de grootbanken om de rente laag te houden. Wel is het aannemelijk dat er sprake is van ‘stilzwijgende afstemming’. De banken houden elkaars rentetarieven in de gaten en volgen elkaar op de voet, in plaats van te concurreren. Het effect is vergelijkbaar met een kartel en leidt tot schade voor consumenten doordat rentes lager zijn dan in een concurrerende markt.

Aanbevelingen aan de wetgever

In meerdere landen kan de nationale mededingingsautoriteit in dit soort situaties maatregelen opleggen om de concurrentie aan te zwengelen, bijvoorbeeld met instrumenten die consumenten helpen om zich goed te informeren en over te stappen. In Nederland kan dit niet.

De ACM doet daarom in haar voorlopige rapport aanbevelingen aan de wetgever om de overstapdrempels te verlagen. Met aanvullende bevoegdheden (een zogeheten New Competition Tool) zou de ACM kunnen ingrijpen tegen gebrekkige concurrentie.

De belangrijkste aanbevelingen uit het rapport van de ACM zijn:
1. Maak de informatievoorziening door banken transparanter. Bijvoorbeeld met vergelijkingswebsites, verplichte jaarlijkse communicatie over de opbouw van de spaarrente en de verplichting om actuele spaarproducten begrijpelijk te presenteren, met heldere rekenvoorbeelden.
2. Verbied koppelverkoop van betaal- en spaarproducten. Het moet voor consumenten mogelijk zijn om een volwaardige spaarrekening te openen zonder betaalrekening bij dezelfde bank.
3. Creëer een verplichte overstapservice van banken. Dit verlaagt de drempel om een nieuwe spaarrekening te openen.

Bron: ACM