Door de vrijstelling in bijvoorbeeld de financiële dienstverlening wordt het inkoop- en uitbestedingsbeleid verstoord.
De CPB-studie ‘Bouwstenen voor een moderne btw’ leidt tot de conclusie: “Het btw-regime in Nederland kan beter.”
Het CPB: “De vrijstellingen en het verlaagde tarief veroorzaken economische verstoringen en welvaartsverliezen. Er zijn voldoende voorbeelden in andere landen waar de btw-heffing deze nadelen niet heeft. Daarom zijn aanpassingen gewenst, zowel in Nederland als op Europees niveau.
Zo’n 40% van de totale consumptieve bestedingen van huishoudens en overheden wordt belast met het standaard- (van 21%) of verlaagde tarief (6%) onder aftrek van de btw over de inkopen. De overige 60% van de bestedingen is ‘vrijgesteld’. Vrijgestelde sectoren, zoals zorg, onderwijs en financiële dienstverlening, hoeven weliswaar geen btw te berekenen over hun verkopen, maar mogen de betaalde btw over hun inkopen niet aftrekken. Hierdoor wordt het inkoop- en uitbestedingsbeleid van deze sectoren verstoord. Zij nemen activiteiten in eigen beheer die zij anders zouden hebben uitbesteed. Dit ontmoedigt economische specialisatie en is dus inefficiënt. Daarbij kunnen vrijgestelde organisaties en overheden de concurrentiepositie van private ondernemingen benadelen die wel btw over hun verkopen moeten berekenen.”
Overigens worden de btw-inkomsten van het Rijk door de vrijstelling vergroot: “Bij intermediaire of B2B-prestaties (business-to-business), zoals financiële dienstverlening aan btw-plichtige bedrijven, neemt de opbrengst toe. Dit komt door het cascade-effect (belasting-op-belasting) van de nietaftrekbare btw die over de inkopen wordt betaald. Als een vrijgestelde verzekeringsmaatschappij de niet-aftrekbare btw over haar inkopen doorberekent in de verzekeringspremie, kan een btw-plichtige onderneming die een verzekering afsluit, deze btw niet aftrekken van haar eigen btw. Als de onderneming deze btw vervolgens opneemt in de verkoopprijs, wordt daarover nog eens btw geheven.”
Nul-tarief zou beter zijn
“De zeer ruime vrijstelling van financiële diensten verdient speciale aandacht. De waarde van financiële (intermediaire) dienstverlening kan moeilijk worden toegerekend aan individuele transacties, wat noodzakelijk is om btw-aftrek bij afnemers mogelijk te maken. Om deze reden worden financiële diensten vrijwel overal ter wereld vrijgesteld van btw. Onder moderne btw’s wordt echter een aanzienlijk minder brede vrijstelling gehanteerd dan in de EU. De beste aanpak hebben Nieuw-Zeeland, Australië en Singapore, waar een nultarief geldt voor financiële B2B-diensten (zodat er geen cascade-effect optreedt), terwijl B2Cdiensten zijn vrijgesteld (dus zonder verrekening van btw over de inkopen).
Het zou veel voordelen hebben als deze aanpak door de EU wordt overgenomen. Ook de btw op onroerend goed kan worden verbeterd door de vrijstelling in te trekken voor onroerende zaken die niet als woning kunnen worden aangemerkt.”
Verlaagde tarief niet doelmatig
“Het verlaagde tarief is niet doelmatig. Het is bedoeld als instrument om de belastingdruk van lagere inkomensgroepen te verminderen. De belastingderving is hierdoor groot, maar de bereikte herverdeling is klein. In absolute bedragen hebben hogere inkomensgroepen veel meer voordeel van het verlaagde tarief dan lagere inkomensgroepen, omdat zij meer goederen en diensten consumeren die belast zijn met het verlaagde tarief. Bijvoorbeeld uit eten gaan, musea- en concertbezoek. In plaats van het verlaagde btw-tarief zijn de inkomstenbelasting en sociale uitkeringen betere instrumenten om mensen met lagere inkomens te helpen. Uit berekeningen voor België en het Verenigd Koninkrijk blijkt dat gelijktrekken van de btw-tarieven een aanzienlijke welvaartswinst oplevert. Dat zou voor Nederland ook het geval zijn.
Het huidige btw-regime gaat voorbij aan de inzichten die zijn opgedaan in landen met een moderne btw. Daarbij wordt een bredere heffingsgrondslag doorgaans gecombineerd met een uniform tarief. Het staat Nederland vrij het verlaagde tarief te verhogen, maar de vrijstellingen zijn op Europees niveau geharmoniseerd. Deze kunnen daarom alleen met unanieme instemming van de lidstaten worden gewijzigd. Aangezien dat de aard van de verstoringen natuurlijk niet verandert, zou het daarom ook voordelen hebben om het Europese btw-regime te moderniseren.”
