In 1984 zijn wij bij Lugt Sobbe begonnen met het onderzoek naar schadegebeurtenissen die ons in Nederland collectief kunnen treffen. IN 1993 werd de Catastrofe Risico Polis geintroduceerd en deze bood teven dekking voor schade veroorzaakt door bevingen in het gebied van de aardgaswinning in Groningen.
Tijdens mijn zoektocht naar informatie over zulke rampen en ongelukken, kwam ik informatie tegen over een vlam bij Rode Klif nabij de Zuiderzee brandde.
De legende gaat dat in de zomer van het jaar 4 van onze jaartelling, bij het Rode Klif drie dagen aaneen vlammen spuwde. Op dag vier verscheen er een rode draak of slang die gedurende een half uur boven de vlammen zweefde en vervolgens met vlam en al in het klif verdween.
Het moest wel zeker zijn gegaan om een breuk in de bodem van Friesland, waaruit aardgas ontsnapte, die door de bliksem was ontbrand.
Het probleem van de aardbevingen die het gevolg zijn van aardgaswinning in Groningen, was – zo meen ik nog steeds – een overzienbaar en dus verzekerbare schade-oorzaak omdat deze door velen wordt ervaren en dus een collectief gevaar betreft. Door via verzekeringspremies voldoende geld te genereren, kan zulke schade dus ook voor verzoeking in aanmerking komen.
Dat was en is nog steeds mijn conclusie. Dat deze schade mogelijk ook verhaalbaar is op de veroorzakers : zoals de NAM, de overheid, valt niet te beoordelen, zo lang geen rechtbank zich daarover heeft uitgesproken. Het probleem is namelijk dat hier sprake is van een voorval dat weliswaar onvoorzienbaar is voor de getroffen eigenaren, maar wel voorzienbaar was voor de NAM.
Dat er ook mogelijkheden waren om deze schade te voorkomen, blijkt uit een publicatie die ik deze dagen ben tegengekomen:
GG&G (Triple G)
De Gas Generation Group, een samenwerkingsverband van verschillende bedrijven die zich presenteren als Triple-G, heeft een techniek ontwikkeld die de aardbevingen in Groningen kan doen stoppen en die toch efficiënt gas uit het veld kunnen halen. Met het injecteren van zeewater ontstaan er geen loze ruimtes in de zandsteenlaag, waardoor er geen aardbevingen meer komen. Als de reservoirdruk constant blijft drukken de holtes in het zandsteen niet in elkaar en komt er geen aardbeving. Het plan van Triple-G voorziet in het gefaseerd kunnen blijven winnen van gas en het gefaseerd inbrengen van water. De putten blijven daardoor niet alleen aardbevingsvrij maar kunnen ook zonder al te grote investeringen worden overgeschakeld naar andere winningsvormen, zoals aardwarmte.
Triple-G
Wetenschappers werken aan de oplossing voor de aardbevinggevoeligheid in het gebied van het grootste aardgasveld van Europa: het Groningen-veld. Het gasveld heeft een oppervlakte van duizend vierkante kilometer. Het Nederlandse gas zit op een diepte tussen de twee- en vierduizend meter. De laag waar het aardgas in zit is ongeveer 250 meter di Oud-medewerker van de NAM Gerrit Wigger is een samenwerkingsverband aangegaan met drie verschillende Friese bedrijven die opereren onder de naam Triple-G. Wigger zegt de sleutel tot het einde van de aardbevingen in Groningen in handen te hebben. De ontwikkelde nieuwe techniek gaat aardbevingen tegen en resulteert in winning van meer gas met minder risico voor de bewoners van de streek. Bijna al het gas dat onder Slochteren zit kan met deze techniek worden gewonnen. Het gas kan zelfs sneller en efficiënter naar boven worden gehaald.
Ondergrondse drukverschillen
Het zijn de ondergrondse drukverschillen die de oorzaak zijn van wat we aan het aardoppervlak als aardbevingen ervaren. Met de nieuwe techniek van Wigger en zijn kompanen worden die grote drukverschillen weggenomen door water te injecteren waar gas wordt gewonnen. Het water neemt de plaats van het gas in waardoor de druk in de aardlaag op niveau blijft. Aardbevingen zijn dan verleden tijd. Bovendien kan de winning dan ook weer worden opgeschroefd en komt de moeilijk te winnen laatste gasvoorraad, het restant zeg maar, makkelijker naar boven drijven en is daardoor ook makkelijker uit de grond te halen. Om zuinig om te gaan met het grote Groningen gasveld en om grote aardbevingen zo goed en zo kwaad als dat kan te voorkomen, is de winning sinds 2014 op een lager pitje gezet.
Waterinjectie
Het injecteren van water gaat dan wel met een enorme hoeveelheid en moet ook veel geld kosten. Triple-G schat het op een miljard euro. Dat is net zoveel geld als dat er tot november 2014 al aan schadevergoeding is uitgekeerd. De NAM is geïnteresseerd in de techniek.
Fossiele brandstof
Aardgas is een van de fossiele brandstoffen, naast bijvoorbeeld olie en steenkool. Fossiel houdt in dat het uit miljoenen jaren oude planten- en dierenresten is ontstaan en brandstof betekent dat het brandbaar is. Aardgas is vooral methaan, een eenvoudige moleculaire verbinding, al bestaat elk aardgasveld uit zijn eigen samenstelling van verschillende moleculen. Aardgas kan onder de juiste omstandigheden en met de juiste temperatuur een verbinding aangaan met zuurstof waardoor er een vlam ontstaat, er komt warmte vrij. Die warmte gebruiken wij dagelijks voor verschillende doeleinden. Om ons huis mee te verwarmen bijvoorbeeld of om ons eten mee te koken.
Ontstaan van aardgas
De miljoenen jaren oude dieren en plantenresten zijn onder Groningen door gebrek aan zuurstof niet vergaan. Door al die jaren van hoge druk en hoge temperatuur is het materiaal omgezet en komt er gas vrij dat in diepe poriën van een kalkzandsteenlaag gaat zitten. Tot het bij een ondoordringbare zoutlaag komt waar het niet doorheen kan. De druk loopt op en in de loop van de vele jaren scheidt het in drie substanties: olie, gas en water. In de loop van de 150 miljoen jaren verandert de druk in het gasveld, ook door tektonische beweging. De winning van gas verlaagt de druk in een razend tempo. In vijftig jaar tijd verlaagde de druk van 350 bar naar 90 bar. Hoe lager de druk in het gasveld is hoe moeilijker het is om het gas uit het gasveld te halen.
Lage druk in het aardgasveld
Op een gegeven moment wordt de druk zo laag dat het te duur en technisch welhaast onmogelijk is om het gas uit de bodem te krijgen. De winning van gas betekent ook dat met de druk de temperatuur daalt en dat betekent dat zich condensatie vormt. Het gas dat omhoog wordt gehaald koelt in de pijp snel af en dat vormt ook condensatie. Het gas gaat niet zo snel naar boven dat het water mee gaat. Dat valt tijdens de reis naar beneden en komt ook weer in de zandsteenlaag terecht. Daar begint het te stromen. Er vormen als het ware ondergrondse rivieren die de zandsteenlaag uitslijten en er ontstaan holen in het gasreservoir. Deze erosie en de daling van de drukt zorgt ervoor dat de zandsteenlaag in elkaar zakt. Dat geeft trillingen in het aardoppervlak en dat zijn de aardbevingen die in Groningen gevoeld worden.
Aardbevingen in Groningen
Met het vorderen van de gaswinning komen er steeds meer aardbevingen voor. Groningen maakt zich daar grote zorgen over. De eerste bevingen werden eind jaren 80 geregistreerd en daarna zijn de bevingen alleen maar frequenter en heviger geworden. De aardbevingen geven een groot gevoel van onveiligheid en berokkenen schade aan huizen en gebouwen en infrastructuur zoals bruggen, dijken en dammen.
Stop erosie zandsteenlaag
Als het erosie proces kan worden gestopt, dan ontstaan er geen holtes, zakt de zandsteenlaag niet in en komen er geen aardbevingen. Water kan in de onderliggende laag worden geïnjecteerd. Wanneer de NAM het gas met dezelfde snelheid wint als dat het water in de laag brengt, dan blijft de druk gelijk en bij gelijkblijvende druk zakken er geen zandsteenlagen in en komt er geen aardbeving. Het water vult de holtes, de grote eerst een daarna ook de kleinere ruimtes. Met het volstromen van de holtes met het water, is het laatste gas makkelijker te winnen en kan de productie weer worden opgevoerd. Het water houdt de druk op peil en de zandsteenlaag blijft intact.
Triple-G noemt het een eenvoudige oplossing voor een complex probleem, die profijt oplevert en veilig voor het milieu is. Het watergevulde gasveld zou zelfs in een later stadium gebruikt kunnen worden voor duurzame aardwarmte projecten die warmte en elektriciteit kunnen opleveren.
Voor bron-informatie behorende bij deze publicatie: zie LINK
