De invoering van de tweewoningen regel kan er toe leiden dat in minder gevallen recht op nabestaandenuitkering ontstaat. Daarnaast zou de nabestaandenuitkering makkelijker kunnen doorlopen.
In een brief aan de Tweede Kamer legt staatssecretaris Jetta Klijnsma uit waarom de tweewoningen regel niet gaat gelden voor de Anw. Deze regel is wel ingevoerd voor de AOW. Heel kort gezegd bepaalt de AOW dat als twee mensen ieder een eigen woning huren of in eigendom hebben, die hen vrij ter beschikking staat, er geen sprake is van een gezamenlijke huishouding. In een motie vragen Carola Schouten (ChristenUnie) en Paul Ulenbelt (SP) te onderzoeken welke consequenties de toepassing van deze regel in de Anw zou hebben.
Er ontstaat alleen recht op een nabestaandenuitkering als de overledene op de dag van overlijden voor de Anw verzekerd was, en de overledene en de nabestaande gehuwd of geregistreerde partners waren ten tijde van het overlijden, of als twee meerderjarige ongehuwd samenwonenden op het moment van overlijden een gezamenlijke huishouding voerden. Door toepassing van de twee-woningen-regel in de Anw zal er bij het overlijden van de partner geen sprake zijn van een gezamenlijke huishouding indien beiden een eigen woning huren of in eigendom hebben. Er zal dan geen recht ontstaan op een nabestaandenuitkering. De invoering van de twee-woningen-regel kan er dus toe leiden dat in minder gevallen recht op nabestaandenuitkering ontstaat.
Voorbeeld
Klijnsma licht dit toe aan de hand van het volgende voorbeeld:
Als voorbeeld neem ik twee personen, een AOW-gerechtigde en iemand onder de AOW-leeftijd, die het merendeel van de tijd bij elkaar verblijven en elkaar wederzijds verzorgen dan wel hun financiën delen. Ze hebben ieder een eigen woning waarvoor ieder zelf de kosten draagt en voldoen ook overigens aan alle voorwaarden voor de tweewoningen regel. Zonder de tweewoningen regel zou er sprake zijn van een gezamenlijke huishouding.
Sinds de invoering van de tweewoningen -regel in de AOW wordt de AOW- gerechtigde voor de AOW als alleenstaand aangemerkt. In het geval de AOW- gerechtigde komt te overlijden heeft de jongere partner in de huidige situatie recht op een nabestaandenuitkering omdat de nabestaande voor de Anw als lid van een gezamenlijke huishouding wordt beschouwd. Als de tweewoningen regel ook in de Anw zou gelden, dan zou de jongere partner geen recht op nabestaandenuitkering hebben. De belanghebbende zou dan immers ook in de Anw als een alleenstaande aangemerkt moeten worden.
Daarnaast zou het introduceren van de tweewoningen regel in de Anw ertoe leiden dat de nabestaandenuitkering makkelijker kan doorlopen. Situaties waarbij een nabestaande met een nabestaandenuitkering een nieuwe partner vindt en de facto zijn leven met deze nieuwe partner deelt maar ieder zijn eigen woning behoudt, kunnen dan op grond van de tweewoningen regel niet leiden tot de beëindiging van het recht op de nabestaandenuitkering.
Er is immers geen sprake van een gezamenlijke huishouding van de nabestaande en zijn nieuwe partner. De hoogte van de uitkering (per 1 juli 2014 netto € 907,59 per maand exclusief vakantie-uitkering voor een nabestaande zonder kinderen) zal in veel gevallen ruimschoots opwegen tegen de kosten van het aanhouden van een woning. Bij de tweewoningen regel in de AOW speelde dit probleem in veel mindere mate, omdat in de AOW enkel de hoogte van de uitkering verandert en niet het recht. Het verschil in uitkeringshoogte is daardoor veel kleiner en het verschil weegt daarom niet snel op tegen de kosten van het behoud van de extra woning.
Behoud nabestaandenuitkering vanwege verzorging
In de Anw geldt een uitzonderingssituatie voor het samenwonen met een hulpbehoevende. De Anw-gerechtigde die een gezamenlijke huishouding voert of gaat voeren met een hulpbehoevende met het doel om deze te verzorgen, heeft recht op een nabestaandenuitkering van 50% van het wettelijk minimumloon. Dit geldt ook voor de Anw-gerechtigde die samenwoont omdat hij of zij zelf hulpbehoevend is. Als de tweewoningen regel in de Anw zou worden ingevoerd, wordt de Anw-gerechtigde als alleenstaande aangemerkt en ontvangt die persoon een nabestaandenuitkering van 70% in plaats van 50% van het wettelijk minimumloon in de huidige situatie.