ING Bank Nederland had jarenlang te weinig aandacht voor compliance risk management. De verantwoordelijkheid voor naleving van de Wwft lag bij drie verschillende bedrijfsonderdelen, waarvan geen van alle het geheel overzag. Dit zijn kort samengevat de oorzaken waardoor criminelen tussen 2010 en 2016 miljoenen euro’s konden witwassen via hun ING-rekening. Vandaag schikt de bank met het OM voor 775 miljoen euro.
Het OM gebruikt harde woorden en spreekt van buitengewoon ernstige feiten. Het OM verwijt ING NL dat zij haar rol als poortwachter van het financiële stelsel – zoals uit de Wwft voortvloeit – niet naar behoren heeft vervuld.
Structurele tekortkomingen
Het onderzoek door de FIOD startte begin 2016, toen bij strafrechtelijke onderzoeken begon op te vallen dat verdachten steeds rekeningen bij ING aanhielden. Het vermoeden rees dat het handelen van ING NL geen incident betrof, maar het gevolg was van structurele tekortkomingen.
ING NL heeft cliënten geaccepteerd zonder voldoende te onderzoeken welke risico’s met deze cliënten gepaard gingen. Ook werden cliënten in verkeerde klantsegmenten ingedeeld. De compliance afdeling was onderbezet en onvoldoende opgeleid. Het systeem om transacties te monitoren was – mede vanwege de beperkte personele capaciteit – door de bank zo ingesteld dat slechts een beperkt aantal witwassignalen werd gegenereerd. Alleen het spreekwoordelijke topje van de ijsberg werd onderzocht. Als er desondanks ongebruikelijke transacties herkend werden, dan werden die regelmatig niet of te laat gemeld bij de FIU.
Telecomprovider
OM onderzocht vier witwaszaken die het beschouwt als ‘exemplarisch’ voor een breed falend beleid binnen de bank. Zo boekte een internationale telecomprovider (VimpelCom) voor tientallen miljoenen dollars aan steekpenningen via haar bankrekeningen bij ING NL over aan een onderneming waar de dochter van de toenmalige president van Oezbekistan achter zat. ING NL maakte veel te laat melding van deze ongebruikelijke transacties bij de FIU. Daarnaast deed ING NL onvoldoende onderzoek naar wie de feitelijk eigenaar was van de onderneming. VimpelCom schikte later met het OM voor 397 miljoen dollar.
Ook heeft een handelaar in damesondergoed volgens het OM circa 150 miljoen euro witgewassen via bankrekeningen bij ING NL. Het had de bank duidelijk moeten zijn dat de geldstromen weinig te maken hadden met handel in lingerie en dus ongebruikelijk waren.
Een derde casus gaat over een eenmanszaak in bouwmaterialen zonder vestigingsadres in Nederland. Het bedrijf had een zakelijke rekening bij ING NL met daaraan 15 pinautomaten gekoppeld. Die mobiele pinautomaten werden tegen de regels van de ING in, door de eenmanszaak in Suriname geplaatst en gebruikt. Zogenaamd om er aankopen mee te doen. In werkelijkheid fungeerde de eenmanszaak als wisselkantoor. Er werd in totaal voor 9 miljoen euro crimineel geld over de bankrekeningen van de eenmanszaak aangehouden bij ING NL, terwijl er voor dat bedrag geen bouwmaterialen werden gekocht.
Een vierde casus gaat over twee aan elkaar verbonden ondernemingen die in een jaar tijd meer dan 500.000 euro contant stortten op ING-bankrekeningen. Ogenschijnlijk hielden de bedrijven zich bezig met handel in groenten en fruit uit Zuid-Amerika. Het was vermoedelijk een dekmantel voor witwassen. De contante stortingen leverden bij de bank slechts één witwassignaal op, waarvan ook nog eens te laat melding werd gemaakt bij de FIU.
Gewaarschuwd door DNB
ING NL is meerdere malen gewaarschuwd door DNB. Ook heeft DNB formele maatregelen getroffen. ING NL was in ieder geval vanaf 2010 bekend met de gebreken in de uitvoering van het beleid, maar verhielp deze onvoldoende.
Feiten niet aan personen toe te rekenen
Uit het onderzoek komt naar voren dat een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van de tekortkomingen lag in de onvoldoende aandacht die ING NL gaf aan compliance risk management (business boven compliance). De verantwoordelijkheid voor naleving van de Wwft was belegd bij drie verschillende onderdelen van de bank. Geen van deze onderdelen overzag het geheel. Het hogere management heeft mede daardoor onvoldoende de ernst van de tekortkomingen en het voortduren ervan onderkend. Het OM rekent de strafbare feiten dan ook toe aan de organisatie als geheel. De strafbare feiten zijn daarmee niet individueel aan personen toe te rekenen.
Vertrouwen beschaamd
Het OM stelt dat ING NL het in haar gestelde vertrouwen ernstig heeft beschaamd. “Als systeembank draagt ING Bank N.V. een grote verantwoordelijkheid, een verantwoordelijkheid die verder gaat dan klanten of aandeelhouders. Zij is medeverantwoordelijk voor de betrouwbaarheid van ons financiële stelsel en kan en behoort in belangrijke mate bij te dragen aan de integriteit hiervan. Dienstverlenende instellingen zoals banken moeten de maatschappij ervoor behoeden dat het financiële systeem wordt misbruikt om criminele gelden wit te wassen of terrorisme te financieren. Juist van ING NL mag dus worden verwacht dat zij maatschappelijk verantwoord onderneemt en integriteit hoog in het vaandel heeft.”
Het OM ziet de betaling van in totaal 775 miljoen euro als een passende en effectieve afdoening. Dit bedrag bestaat uit een boete van 675 miljoen euro en een ontneming van 100 miljoen euro (het bedrag dat ING NL ten onrechte heeft bespaard door jarenlang te besparen op compliance-kosten).
Verbeterprogramma
De top van ING gaat in een persbericht door het stof. CEO Ralph Hamers: “Als bank hebben we de plicht om zeker te stellen dat onze werkzaamheden voldoen aan de hoogste standaarden, zeker als het gaat om het voorkomen dat criminelen misbruik maken van het financiële systeem. Dat wij hier niet aan hebben voldaan is onacceptabel en ING neemt daarvoor de volledige verantwoordelijkheid.” De bank heeft maatregelen genomen: enkele medewerkers zijn uit hun functie gezet of kregen geen variabele beloning.
De bank heeft volledig meegewerkt aan het onderzoek. Ze heeft inmiddels een herstel- en verbeterprogramma ontwikkeld en is gestart met de implementatie ervan. DNB zal erop toezien dat de herstelwerkzaamheden naar behoren worden uitgevoerd.
Bron: OM, ING
