Ondanks de crisis zijn sinds 2008 de schulden van huishoudens toegenomen in Nederland en nog zo’n 80 andere landen. Hoewel het maken van schulden op korte termijn een impuls geeft aan de economie, slaat dit effect binnen drie tot vijf jaar om in het tegendeel: afvlakking van de economische groei en een groter risico op een nieuwe financiële crisis. Deze waarschuwing doet het Internationale Monetaire Fonds in het Global Financial Stability Report.
Sinds 2008 nam de schuldenratio van huishoudens afgezet tegen het bruto nationaal product toe: in ontwikkelde economieën steeg deze verhouding van 52% in 2008 tot 63% nu. In Nederland namen de schulden van huishoudens toe tot zelfs meer dan 100% van het BNP. In opkomende economieën was er een toename van 15% in 2008 tot 21% nu.
Op korte termijn zorgen investeringen van huishoudens voor een stimulans van de economie, aldus het IMF. Mensen kopen bijvoorbeeld een auto en een huis, waardoor de werkgelegenheid toeneemt. Maar na drie tot vijf jaar keert dit effect om: huishoudens met schulden zijn minder geneigd om geld uit te geven omdat ze hun leningen of hypotheken moeten afbetalen. De groei van de economie vlakt daardoor af en de risico’s van een financiële crisis nemen toe. Deze effecten zijn sterker in ontwikkelde economieën dan in opkomende economieën.
De IMF-studie toont verder aan dat een toename van de huishoudelijke schulden van 5 procentpunt ten opzichte van het BNP zorgt voor een afname van de (voor inflatie aangepaste) economische groei van 1.25 procentpunt na drie jaar. Hogere schulden hangen ook samen met hogere werkloosheid, vier jaar in de toekomst. En een groei van 1 procentpunt in huishoudelijke schulden laat het risico op een toekomstige bankencrisis met 1 procentpunt toenemen. Dat is een significante toename, zegt het IMF, wanneer we in aanmerking nemen dat de kans op een bankencrisis in het algemeen 3,5% is, ook zonder schuldengroei.
Verlaging van de risico’s
Politici hebben gelukkig voldoende middelen om de risico’s te verlagen. Het IMF noemt maatregelen om de schulden van huishoudens te beperken zoals verlaging van de maximale leennormen voor een hypotheek en beperking van de hypotheekrenteaftrek.
Nederland wordt in het rapport met name genoemd als voorbeeld van een ontwikkelde economie waar de omvang van de schulden van huishoudens enorm is gegroeid. Net als Australië, Cyprus, Denemarken en Zwitserland. Het IMF heeft de Nederlandse overheid al eerder opgeroepen om de leennormen te verminderen tot 90 procent van de waarde van een woning. Ook De Nederlandsche Bank (DNB) heeft herhaaldelijk opgeroepen tot een verdere verlaging van deze limiet, om de financiële weerbaarheid van huiseigenaren te vergroten en de economie stabieler te maken. Per 1 januari 2018 wordt de maximale leennorm voor een hypotheek verlaagd van 101% naar 100% van de waarde van de woning.
Bron: IMF
