Minister Kaag van Financiën heeft, mede namens minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid, het wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen naar de Tweede Kamer gestuurd. De Kamer zal er een forse kluif aan hebben, want de controverse over het wetsvoorstel is groot.
Een van de voorgestelde maatregelen is een verbond op contante betalingen voor goederen vanaf drieduizend euro. Dit verbod geldt voor transacties in en vanuit Nederland en geldt ook voor pandhuizen en kunsthandelaren.
Transactiemonitoring
Ten tweede kunnen banken straks de transacties van hun cliënten gezamenlijk monitoren. Want criminelen stallen sommen geld vaak bij verschillende banken om zo onder de radar te blijven. Met gezamenlijke transactiemonitoring kunnen banken beter ongebruikelijke transactiepatronen in beeld krijgen. De verwachting is dat dit leidt tot betere ‘hits’ en zodoende bijdraagt aan een effectievere aanpak van witwassen.
ABN AMRO, ING, Rabobank, Triodos en de Volksbank hebben in 2020 voor dit doel al de Transactie Monitoring Nederland (TMNL) opgericht. TMNL brengt transactiegegevens van deze vijf banken bij elkaar en legt daar betekenisvolle verbanden tussen, die zorgen voor nieuwe inzichten op het gebied van mogelijk witwassen en terrorismefinanciering. Met de nieuwe wet wordt deze mogelijkheid nu officieel geregeld.
Ten derde worden met de nieuwe wet banken en andere instellingen straks verplicht om specifieke risico’s over klanten met elkaar uit te wisselen. Op deze manier kunnen criminelen niet ‘shoppen’ bij instellingen en hoeven de instellingen geen dubbel werk te doen.
Privacy
De Raad van State was zeer kritisch over het wetsvoorstel. Na haar advies is het bereik ervan ingeperkt. Zo is de reikwijdte van de transactiemonitoring beperkt, zodat er minder data van klanten worden gedeeld. Ook is er meer aandacht voor privacy in het vernieuwde wetsvoorstel bij het verplicht uitwisselen van gegevens. Ten slotte is afgesproken dat de maatregel over vier jaar wordt geëvalueerd.
‘Massasurveillance’
Ondanks de afgezwakte vorm van het wetsvoorstel, vreest de Autoriteit Persoonsgegevens dat hiermee de deur wordt opengezet naar een “ongekende massasurveillance van Nederlanders”. De privacywaakhond beschouwt het monitoren van alle banktransacties van alle Nederlandse rekeninghouders als “een verregaande inbreuk op de bescherming en vertrouwelijkheid van klantgegevens” en een “bancair sleepnet”. Ook vreest de Autoriteit voor discriminatie en uitsluiting, waardoor sommige mensen straks nergens meer een rekening kunnen openen.
De bankensector, die de afgelopen jaren steeds meer geld en tijd in de controle op witwassen moest steken, is juist blij met de wet, omdat ze straks effectiever kan werken. De sector vindt dat het wetsvoorstel een goede balans kiest tussen criminaliteitsbestrijding en privacy. Voorzitter Medy van der Laan van de Nederlandse Vereniging van Banken vindt de afwijzende reactie van de Autoriteit Persoonsgegevens dan ook “teleurstellend”.
