Tien jaar na de kredietcrisis koersen we opnieuw richting afgrond. Een interview met journalist Joris Luyendijk in het herfstnummer van New Financial Magazine stemt niet vrolijk. “De wereld van het geld heeft geen opknapbeurt nodig maar nieuw DNA. Dit zal niet komen vanuit de banken zelf, ook niet vanuit de politiek en ook cynisme zal niet helpen een nieuwe cultuur te bouwen.”
Begin 2015 publiceerde Luyendijk zijn boek ‘Dit kan niet waar zijn’, een zoektocht om de ernst en achtergronden van de financiële crisis beter te begrijpen. Maandenlang interviewde hij medewerkers op allerlei posities in de Londense financiële wereld. Hij ontdekte dat de crisis vele oorzaken kende: globalisering, complexiteit van de producten, gebrek aan overzicht op alle niveaus, zaken- en consumentenbanken die met elkaar zijn vervlochten, en niet te vergeten zwijgplicht en a-moraliteit als geldende norm.
Na de crisis is deze cultuur niet wezenlijk veranderd. Luyendijk: “Ik ben behoorlijk tot zwaar sceptisch. Belangrijke reden is dat de grote financiële instellingen mondiaal opereren en landen en landenblokken tegen elkaar kunnen uitspelen. Zonder mondiale regering zal je de mondiale financiële sector niet onder controle krijgen. Dat was niet mogelijk en is nog steeds niet mogelijk. Er is bar weinig geleerd van de crisis.”
De kern van het probleem is volgens Luyendijk het aandeelhouderskapitalisme. “Daardoor hebben mensen bij bedrijven geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor hun gedrag, individueel en collectief. Erger nog: hetzelfde geldt voor de aandeelhouders zelf, die hooguit hun inleg verliezen bij faillissement.”
Ophouden met stemmen op VVD
Wat mensen eventueel zelf kunnend doen? “Ze moeten ophouden met stemmen op de VVD” en: “Iedere overstap naar een andere bank is er eentje, hoewel veel mensen vastzitten door koppelverkoop rond hun hypotheek.
“Ik zou willen dat mensen hun pensioenfondsen en verzekeraars zouden zouden dwingen om de bedrijven waarin ze investeren te dwingen tot klimaat-verantwoord ondernemen. Punt is, dat betekent een lager pensioen en hogere verzekeringspremies. En als je gewone mensen dat voorstelt, worden het allemaal bankiers: Wat? Ik minder? Mooi niet!”
‘Andere economie’
Luyendijk koestert wel hoop als hij kijkt naar kleine voorbeelden uit de ‘andere economie’, zoals de Donut Economie van Kate Rateworth. “De wetenschap der economie moet echt totaal op de schop. En te beginnen met het afpakken van die Nobelprijs. Door die Nobelprijs (die niet eens een echte Nobelprijs is, maar gewoon is verzonnen door een stel economen) denken economen dat ze een soort natuurkundigen zijn. Dat zijn ze niet. Het zijn antropologen die dansjes doen rond wiskundige modellen die nauwelijks verband houden met de werkelijkheid.”
Voor financiële dienstverleners die het wel anders willen doen heeft hij als tip: “Besef dat je niet alleen bent. Velen willen het anders maar zien geen manier binnen het huidige stelsel.”
