Die vrije markteconomie werkt wel, maar je moet haar gewoon volledig reguleren.
Het moet als eerste gezegd: de afgelopen 10 tot 15 jaar is er in de financiële branche best een hoop misgegaan. Grote verkoopgerichte ‘advies’clubs die belletje trekkend door ons land trokken, hypotheekadviezen waarbij de additionele producten meer aandacht kregen dan de hypotheek zelf, verzekeraars die elkaar aftroefden met nóg hogere rendementen dan hun conculega’s (kosten? welke kosten?). Kredietmaatschappijen die het geld desnoods zelf wel thuis kwamen brengen en waarvan een enkeling dacht dat een bankje beginnen misschien ook wel een leuk idee was…
Maar goed, in een vrije markt kan dat inderdaad. Die lui in het oostblok snapten echt helemaal niks van een vrije markt, dat deden wij beter, toch? De overheid privatiseerde haar hele zorg voor de burger weg en liet de markt haar werk doen. Energie, zorg, post, ect kon beter in een vrije markt geregeld worden. En zo gingen we van de jaren 80, 90 en het eerste decennium van deze eeuw lekker door.
Totdat bleek dat onze vrienden aan de andere kant van de oceaan nogal waren doorgeslagen in die vrije markt en tevens bleek dat de banken aan deze kant van de plas daar opportuun in waren meegegaan. Wist u het? Ik niet. Inmiddels weet zo’n beetje iedere landgenoot die kan lezen waar dit toe leidde: hypotheekcrisis, financiële crisis, economische crisis en met een beetje pech straks ook nog een grondstoffen- en voedselcrisis.
En dan treedt er een verschijnsel op dat ons als soort onderscheidt van alle niet-primate diersoorten: we zoeken de zondebok. Geholpen door media welke, niet gehinderd door enige kennis van zaken, ‘diepgravende’ onderzoeksjournalistiek bedrijven, volksvertegenwoordigers die een portefeuille beheren welke ogenschijnlijk per definitie niét matched met hun vooropleiding, distributie-protectionisme van banken en verzekeraars richting hun voormalige partners (tussenpersonen), ontstaat er een klimaat waarin iedereen probeert zijn straatje schoon te vegen, daarbij en passant gebruik makend van de waan van de dag. En dat is de ene dag een bank die op omvallen staat, de andere dag kan dat provisietransparantie zijn en een week later is dat zomaar een woekerpolis affaire. De consumentenprogramma’s van de publieke omroep hebben het er maar druk mee. Valt u ook op dat de commerciële omroepen geen budget steken in dit soort programma’s? Waarom is er geen “Help, mijn man is een financieel adviseur?”. Zouden die commerciële jongens niet snappen wat de consument beweegt?
Maar goed, ook de politiek heeft haar zondebok gevonden: de vrije markt!
Die vrije markteconomie werkt wel, maar je moet haar gewoon volledig reguleren, schijnt men in Den Haag te denken. En wij maar denken dat de CPN ter ziele was. In een niet te stuiten drang naar goed-maak-politiek worden in de afgelopen jaren maatregelen vastgesteld in een tempo waar men in het politburo jaloers op zou zijn. Vrije markt? Ammehoela! De consument kan blijkbaar zelf geen onderscheid meer maken tussen een goede en slechte adviseur, dus dat doet de overheid wel. En we mogen geen vergelijking maken met de autobranche, “want met een hypotheek is een veel groter bedrag gemoeid…”. Ik ben benieuwd in welke bedrijfstak de overheid straks nieuwe grenzen legt om in te kunnen grijpen. Energiekosten? Of misschien wel de vliegtarieven naar populaire bestemmingen voor de consument?
Ondertussen wordt de overheid concurrent van diezelfde vrije markt. Via gesubsidieerde organisaties als bijvoorbeeld het Nibud worden initiatieven van bestaande marktpartijen gekopieerd en in de markt gezet. Een minister stelt voor om geldwinkels in het leven te roepen, bemand door studenten, om de consument wél transparant en kundig te adviseren. Een ministerie dat zelf optreedt als tussenpersoon krijgt vrijstelling van de AFM. Die AFM brengt ook zichzelf in een discutabele positie door op te treden als maker en bewaker van regels en als aanklager én rechter van overtreders van die regels. Daarbij niet gehinderd door enige zelfreflectie inzake beloning en kostenbeheersing.
Kortom, we zijn aardig op weg de vrije markt terug te brengen naar een geleide economie.
Hadden die Russen dan tóch gelijk?
Harry Siereveld
