Grote banken moeten een landelijk dekkende basisinfrastructuur van geldautomaten verzorgen. En banken met tenminste 50.000 betaalrekeninghouders in Nederland worden verplicht om hun betaalrekeninghouders toegang te bieden tot de chartale basisinfrastructuur, tegen maximumtarieven. Het opnemen en storten van bankbiljetten moet voor particulieren gratis zijn.
Dat zijn enkele van de voorschriften die staan omschreven in het wetsvoorstel Chartaal betalingsverkeer, dat onlangs in consultatie is gebracht. Deze wet heeft tot doel om contant geld bereikbaar, beschikbaar en betaalbaar te houden. Want contant geld vervult belangrijke maatschappelijke functies en publieke belangen, erkent ook het ministerie van Financiën.
Privacy en inclusiviteit
Contant geld heeft verschillende functies die ten grondslag liggen aan de maatschappelijke wens om het als betaalmiddel te behouden. De Europese Centrale Bank (ECB) noemt als functies van contant geld onder andere dat het een wettig betaalmiddel is, dat het zorgt voor privacy en dat het inclusief is.
Het afgelopen decennium is het gebruik van contant geld in winkels sterk afgenomen. Die dalende trend lijkt nu wel enigszins te stagneren: het aandeel betalingen aan de toonbank met contant geld ligt sinds 2020 rond de 20%.
Tegelijkertijd zijn de chartale dienstverlening en infrastructuur de afgelopen jaren gekrompen. Voorbeelden hiervan zijn de afname in het aantal geldautomaten.
Maar nog steeds is een grote groep consumenten afhankelijk van contant geld, omdat zij moeite heeft met elektronische vormen van betalen. Uit onderzoek van DNB blijkt dat ca. 2,6 miljoen Nederlanders niet geheel zelfstandig hun (digitale) bankzaken regelen. Een goede toegang tot contant geld voor deze mensen die van contant geld afhankelijk zijn, draagt bij aan de inclusiviteit van het betalingsverkeer.
Publiek anker in het betalingsverkeer
Daarnaast is er een groep mensen die de voorkeur geeft aan het betalen met contant geld of die de mogelijkheid wil behouden om dat te doen. Bijvoorbeeld om gemakkelijk te budgetteren, om het te gebruiken in onderwijs en opvoeding over geldzaken, of om anoniem te kunnen betalen.
Ook is contant geld vooralsnog de belangrijkste terugvaloptie bij verstoringen in het elektronische toonbankbetalingsverkeer. Verder is het de enige vorm van publiek geld. Contant geld is een publiek anker in het betalingsverkeer en draagt bij aan het vertrouwen in het bredere financiële systeem, aldus DNB.
Convenant
Begin 2021 heeft DNB onderzoek laten doen naar hoe de chartale infrastructuur eruit moet zien bij een structureel laag gebruik van contant geld. Dit leidde in 2022 tot het ‘Convenant Contant Geld’ tussen banken, Betaalvereniging Nederland, chartale dienstverleners en vertegenwoordigers van toonbankinstellingen en verschillende groepen consumenten. In het Convenant staan onderlinge afspraken over de kwaliteit van de chartale dienstverlening, terugvalopties voor het pinverkeer, een inclusief en toegankelijk betalingsverkeer, de poortwachtersfunctie van banken bij chartale dienstverlening, de acceptatie van contant geld, de dienstverlening en continuïteit van de chartale dienstverleners en veiligheid.
Wetgeving is nodig
Uit vervolgonderzoek in opdracht van DNB en het Ministerie van Financiën blijkt echter dat de chartale infrastructuur op de langere termijn niet duurzaam op een maatschappelijk wenselijk niveau kan worden aangeboden op basis van vrijwillige afspraken als een convenant. Wetgeving is nodig om ervoor te zorgen dat contant geld als betaalmiddel bruikbaar, beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar voor gebruikers blijft. Vandaar dit wetsvoorstel. Iedereen kan er de komende zes weken op reageren via: www.internetconsultatie.nl/chartaal/b1
Geldtransport
Om daarnaast de continuïteit van dienstverlening in het geldtransport te waarborgen, gaat DNB dit monitoren. Grotere geldtransportondernemingen krijgen een aantal verplichtingen, bijvoorbeeld om periodiek aan DNB te rapporteren over hun financiële gezondheid.
Bron: Ministerie van Financiën
