Paternalisme pensioenfondsen is niet van deze tijd

In een tijd waarin mensen willen beschikken over informatie en op basis daarvan zelf tot een oordeel willen komen, is terughoudendheid bepaald ongepast.

In het rapport ‘Kijken in de spiegel’ is door een brede werkgroep onder voorzitterschap van Jean Frijns gekeken naar de veranderende positie van pensioenfondsen. Waar komt het snel afnemend vertrouwen van deelnemers in hun pensioenfonds vandaan? En wat kan een pensioensbestuur daaraan veranderen? Het rapport is opgesteld in opdracht van Transparency International Nederland (TI-NL)

Elk pensioenbestuur krijgt in haar uitvoering te maken met diverse dilemma’s. Het rapport behandelt er een aantal waaronder het ‘pettenprobleem’: bestuurders van een pensioenfonds die ook werkgever zijn. Hoe gaan die om met de informatie die ze uit het overleg krijgen of juist inbrengen? Hoe voorkomen ze dat ‘achterkamertjesoverleg’ weliswaar de kans op het bereiken van een akkoord kan verhogen maar tegelijkertijd de transparantie rondom besluitvorming verminderd?

Het rapport geeft aan de hand van enkele dilemma’s een routekaart die bestuurders helpt om algemene uitgangspunten te vertalen naar beleid zodat balans in de omgang met zulke dilemma’s wordt gebracht.

Fondsen namen geen verantwoordelijkheid

Onder het kopje ‘Dilemma: Verantwoording, transparantie, integriteit en communicatie’ concludeert de commissie:

“Fondsen hebben hun deelnemers amper verteld hoe zij zelf tekort zijn geschoten in het verleden. Zij gingen hun deelnemers pas vertellen over de risico’s in het systeem, toen de risico’s zich feitelijk voordeden. Helaas kreeg dat vooral het karakter van uitleggen in plaats van het afleggen van verantwoording. Fondsen en hun bestuurders namen geen verantwoordelijkheid voor de ontstane situatie en evenmin voor de onvoldoende communicatie. Voorts hebben ze te lang gedaan alsof het met de pensioenen allemaal vanzelf goed zou komen. De tegenslag zou van tijdelijke aard zijn. Daarmee hebben zij zichzelf geen dienst bewezen. Het vertrouwen van de samenleving in pensioenfondsen is ernstig aangetast.

Om dat vertrouwen terug te winnen hebben pensioenfondsen slechts één route te gaan: volstrekte openheid betrachten over alles wat ze doen. Zij gaan niet over hun eigen geld. Zij gaan over het geld van de deelnemers. Aan hen moet verantwoording worden afgelegd, in een stijl en een taal die past bij wat de deelnemer vraagt. Niet meer, en niet minder.

Op deze route naar volledige transparantie doet zich het dilemma van de ‘transparantiespagaat’ voor. Enerzijds leidt volledig beschikbaar stellen van alle data (gegevens) niet (automatisch) tot begrip. Anderzijds leidt meer informatie tot nog meer vragen. Deze transparantiespagaat is er wellicht mede oorzaak van dat pensioenfondsen veel gegevens omtrent het fonds onder zich hebben gehouden.

Misschien wel met de beste bedoelingen: laten wij goed voor de deelnemer zorgen en hem niet lastig vallen met alle (technische) informatie. Niettemin behoort het beantwoorden van eventuele extra vragen tot de taak van een pensioenfonds. Op korte termijn zorgt meer communicatie voor extra inspanningen en extra kosten. Maar die investering verdient zich op de lange termijn vanzelf terug. De ervaring die wordt opgedaan leidt tot effectievere communicatie en de (gewezen)deelnemers en gepensioneerden worden beter geïnformeerd over hun pensioen.

In een tijd waarin mensen zelf willen en kunnen beschikken over informatie en op basis daarvan zelf tot een oordeel willen komen, is deze terughoudendheid van de pensioenfondsen bepaald ongepast. Integer bestuur vraagt openheid, vooral omdat een integer bestuur niets te verbergen heeft. Paternalisme in de zin dat informatie niet beschikbaar wordt gesteld of zelfs weg wordt gehouden bij de deelnemer, is dan ook niet van deze tijd.”

Koele reactie Pensioenfederatie

De werkgroep Integriteit pensioenfondsen wil de werkgroep een bijdrage leveren aan het dichten van de vertrouwenskloof tussen deelnemers en pensioenfondsen, die de afgelopen jaren is ontstaan, meldt de Pensioenfederatie. “Het rapport moet bestuurders aanzetten tot nadenken over het eigen handelen.” De koepel komt niet veel verder dan te melden dat zij “ met belangstelling kennis heeft genomen van het rapport.” En wijst erop dat zij samen met de Stichting van de Arbeid de Code Pensioenfondsen ontwikkelt. “Daarin komen naast integer handelen ook andere aspecten van het pensioenfondsbestuur aan de orde, zoals benoeming- en ontslagprocedures, diversiteit, beloning en verantwoord beleggen.”

GEEN REACTIES