Voor praktisch elk aangedragen argument is een net zo geldig tegenargument aan te dragen. Er is geen partij die ‘gelijk’ heeft in het pensioendebat.
Dat is de belangrijkste les die bureau Dröge & Van Drimmelen heeft getrokken uit 13 interviews die in opdracht van het ministerie van SZW gehouden zijn in de voorbereiding naar de Nationale Pensioendialoog.
Het bureau heeft een interviewverslag geproduceerd met daarin een aantal top tien-onderwerpen, verdeeld over de vragen: wat zijn de grootste uitdagingen voor eventuele aanpassingen, wat zijn bouwstenen voor een toekomstig, houdbaar stelsel en welke belemmeringen zijn er om de transitie naar dat stelsel mogelijk te maken?
“De belangrijkste les van de interviews was dat vrijwel geen enkele keuze die gemaakt kan worden voor een nieuw pensioenstelsel een absolute keuze is: er is geen absolute waarheid. Voor praktisch elk aangedragen argument, bijvoorbeeld vóór keuzevrijheid, is een net zo geldig tegenargument aan te dragen. Er is geen partij die ‘gelijk’ heeft in het pensioendebat. Dat betekent dat alle keuzes die gemaakt moeten worden zeer politiek zijn, en dat daardoor elke keuze per definitie veel tegenstand op zal roepen van tegenpartijen die menen het gelijk aan hun kant te hebben. Wat dus in feite ook zo is, niemand heeft immers feitelijk aantoonbaar óngelijk. Dit dilemma zorgt voor een moeilijke spanning voor de politiek verantwoordelijken: op korte termijn hebben politici er weinig baat bij om het systeem te wijzigen: er zal om genoemde reden immers altijd veel weerstand zijn tegen elke wijziging. Een stelselverandering vereist kort gezegd lef, doorzettingsvermogen en de bereidheid zelf – de onvermijdelijke – politieke schade op te lopen. Dit is wellicht nog wel de grootste drempel voor veranderingen.”
Belangrijkste uitdagingen:
Vergrijzing (De levensverwachting kan tot wel 120 oplopen deze eeuw. Alleen al daarom moet het huidige stelsel aangepast worden, op z’n minst met het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd.)
Solidariteit (Solidariteit in eigen kring wordt geaccepteerd, maar er is steeds minder draagvlak voor solidariteit met ánderen.)
Paternalisme (Mensen vinden het niet erg als er maandelijks iets van hun salaris wordt ingehouden, zolang ze maar niet het gevoel hebben dat ze iets opgelegd krijgen, maar dat er voor ze gezorgd wordt.)
Zeggenschap (Het gebrek aan zeggenschap van deelnemers aan pensioenen wordt meerdere malen genoemd, apart van keuzevrijheid.)
Keuzevrijheid (Waarom zou je het niet mogelijk maken om een deel van je pensioengeld (fiscaal gunstig) aan te wenden voor de aflossing van je hypotheek?)
Belangrijkste bouwstenen:
Verplicht of verruim aanvullend pensioen (verplichting ook voor zzp-ers en medewerkers van kleinere ondernemingen die niet aangesloten zijn bij pensioenfondsen.)
Flexibilisering combinatie werk en pensioen (met aanpak van de huidige perverse prikkels.)
Betere communicatie (Er wordt nog steeds op onheldere manier gecommuniceerd door pensioenfondsen.)
Belangrijkste belemmeringen:
Sociale partners en pensioenfondsen (‘Sociale partners…dat is het grootste kartel dat er is’. De sociale partners en de pensioenfondsbesturen zouden aan hun macht(spositie) vast willen houden.
Gebrek aan vertrouwen (Beter verwachtingenmanagement, een zorg voor goede informatievoorziening en het bieden van transparantie worden in één adem meteen als oplossing voor deze belemmering genoemd.)
AOW ter discussie (Het is begrijpelijk dat de staatssecretaris de AOW liever niet in de discussie betrekt: dat is immers een politiek mijnenveld.)
De dialoog
Meerdere respondenten maakten ook nog opmerkingen over de aanpak van De Nationale Pensioendialoog. Daarbij drong ongeveer de helft van de respondenten er op aan dat met name ook burgers goed benaderd moeten worden in de dialoog. Hun betrokkenheid achtten zij essentieel. ‘Voorkom dat je alleen belanghebbenden uit de sector spreekt,’ was hun boodschap. In zijn algemeenheid vinden ze de opbouw en aanpak van de dialoog goed, negatieve geluiden over de opzet waren niet te horen.