De Rabobank heeft een boete van € 12 miljoen gekregen van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) voor het overtreden van de regels voor het verstrekken van maatwerkhypotheken. De bank heeft klanten opgezadeld met onverantwoorde, te hoge leningen. Daarmee heeft zij bovendien het speelveld op de markt verstoord, aldus de toezichthouder.
De AFM heeft haar besluit gebaseerd op een steekproef van 42 dossiers van maatwerkhypotheken. In 8 van deze dossiers heeft de Rabobank onvoldoende kunnen aantonen dat er volgens de gestelde normen is gehandeld. Het gaat om de periode tussen medio 2019 en medio 2021.
Geen sturing bij acceptatiebeleid
Een maatwerkhypotheek (of een ‘explain’) is toegesneden op leningaanvragen die niet door de reguliere hypotheektoets komen, zoals bijvoorbeeld die van kleine ondernemers. Voor deze groepen mogen banken van de regels afwijken, mits zij zorgvuldig onderbouwen met berekeningen en documenten dat de betreffende lening toch verantwoord is. Dat heeft de Rabobank onvoldoende gedaan.
In het acceptatiebeleid van Rabobank ontbrak de nodige sturing. Of een hypotheek wel of niet kon worden afgesloten, werd in veel gevallen overgelaten aan de persoonlijke interpretatie van de betrokken medewerker. Hiermee ontstond een serieus risico dat klanten te hoge leningen afsloten.
Feitelijk onjuiste informatie
In de gevallen waar het mis ging werd zo’n hypotheek afgesloten op basis van onvolledige, niet geverifieerde en soms zelfs feitelijk onjuiste informatie. De nodige doorrekeningen ontbraken en het was niet duidelijk of sprake was van een toekomstbestendige situatie. Voor de betrokken klanten betekende dit dat zij voor tientallen jaren een te hoge betalingsverplichting aangingen.
Grootste hypotheekverstrekker van Nederland
Vanwege de ernst en de verwijtbaarheid van de overtredingen heeft de AFM een omzetgerelateerde boete opgelegd. Bij de hoogte laat de AFM zwaar meewegen dat de structurele overtredingen te maken hebben met zowel de acceptatiecriteria (het beleid) als met de behandeling van individuele klantdossiers (de praktijk). De Rabobank – destijds de grootste hypotheekverstrekker van Nederland – heeft zich kortom niet gehouden aan de normen die erop zijn gericht om consumenten te beschermen tegen overkreditering.
Speelveld verstoord
Daarmee heeft de bank niet alleen de belangen van consumenten geschaad, maar ook het speelveld op de hypotheekmarkt verstoord. Ondernemingen die zich niet aan de voorwaarden voor verantwoorde kredietverstrekking houden, kunnen daardoor een grotere markt bedienen, aldus de AFM.
Maatwerkhypotheek kan goede oplossing zijn
De toezichthouder benadrukt overigens dat een maatwerkhypotheek in specifieke situaties een goede oplossing kan zijn. Maar dit moet dan wel op een verantwoorde manier gebeuren. Hypotheekaanbieders moeten daarvoor goede procedures hebben en kunnen onderbouwen dat er sprake is van een bestendige situatie. Maatwerk is niet bedoeld als middel om meer te kunnen lenen waar het niet verantwoord is.
‘Boetebedrag niet proportioneel’
Rabobank zegt in een reactie het besluit te bestuderen en te overwegen om bezwaar te maken. De bank is het oneens met de conclusie van de AFM dat de normen structureel zijn geschonden en vindt het boetebedrag niet proportioneel. Ook benadrukt de bank dat dit soort klantdossiers slechts een zeer klein onderdeel vormen van de totale hypotheekportefeuille en daarmee niet representatief voor de gehele portefeuille. In de jaarrekening voor 2022 is een voorziening opgenomen voor een deel van het bedrag van de boete.
Bron: AFM, Rabobank
