Als Fieke, Wil en Emilie bij het pensioenakkoord waren betrokken, was het niet minder van hetzelfde geworden.
Mochten de onderhandelaars van werkgevers en werknemers al een adequaat gebruik gemaakt hebben van deskundigen binnen de pensioenwereld, dan hebben zij het vrouwelijk element daarin over het hoofd gezien. Waarschijnlijk omdat dan werkelijke vernieuwingen in het bestaande stelsel aan de orde zouden komen en dat was, zo blijkt uit het resultaat, niet de bedoeling van sociale partners. Waarmee niet gezegd is, dat er geen mannelijke pensioendeskundigen zijn die een totale renovatie van het systeem bepleit hebben. Integendeel, we kunnen een boek vullen met innovatieve ideeën waarmee zij het pensioenstelsel robuuster, duurzamer en ook eigentijdser maken.
Hier richten we de schijnwerper op de inbreng van drie dames die elk op hun eigen manier een vernieuwende visie hebben op een nieuwe pensioenwereld, die verder gaat dan de gehanteerde kaasschaafmethode op het gebied van premiehoogte en pensioenzekerheid: een academica: Fieke van der Lecq, een practica: Wil Post en Emilie Schols die in beide categorieën valt in te delen. Zij hebben gemeen dat zij niet alleen de bladderende verfdelen van het pensioengebouw willen verwijderen, maar ook iets willen doen aan de zwakke delen van de fundamenten. Een paar voorbeelden
Niet gijzelen in status-quo
Al in 2009 wees Fieke van der Lecq erop dat het pensioenstelsel zich niet moet laten gijzelen in de status-quo. Ze toonde zich er voorstander van om alle facetten van het stelsel te onderzoeken. “Is de verplichtstelling nog steeds een goede zaak? Wat betekent het dat de werknemers door de vakbonden worden gerepresenteerd, ook in sectoren waarbij de vertegenwoordigingsgraad laag is?”Alleen al het openlijk op tafel leggen van dergelijke vragen en het gaande houden van de discussie is vaak al impactvol, aldus Van der Lecq.
Barre realiteit
Wil Post is onvermoeibaar als het gaat om het toetsen van het akkoord aan de gezinspraktijk. In veel columns schetst ze de –vaak schrijnende – consequenties van het feit dat de tekentafelconstructie geen rekening houdt met barre realiteit. Zo wees zij er onlangs op dat in het akkoord geen aandacht wordt geschonken aan de situatie van vaders. “Dat is vreemd, want als zij weduwnaar worden is hun situatie dramatisch. Moeders zouden aandacht voor dit probleem moeten vragen”
Een andere uitspraak van Wil Post: “Weinig mensen weten precies waarvoor wordt betaald. Toch is dat erg belangrijk. Dromen dat pensioen wel goed geregeld is, kan veranderen in een nachtmerrie.”
Franchise in strijd met de wet
Ook is er geen enkele aandacht voor de ongewenste ‘bijwerkingen’ van het stelsel waar Emilie Schols op heeft gewezen. Ook zij laat met regelmaat een kritisch geluid horen over het concept akkoord. Onlangs nog verzuchtte zij dat sociale partners de mensen die kritiek hebben op het akkoord wegzetten als mensen die opkomen voor hun eigen belang als adviseur of intermediair. “Ik vind dat, eerlijk gezegd, behoorlijk stijlloos.”
Al in een eerder stadium toonde zij in haar proefschrift een belangrijke fundamentele onrechtvaardigheid aan in het pensioenstelsel. Zij concludeerde dat het verminderen van de pensioenaanspraak met de AOW-franchise in strijd is met de wet. Een niet mis te verstane conclusie, maar kennelijk ingewikkeld genoeg om er geen aandacht aan te schenken.
Terwijl migranten worden benadeeld door het verminderen van de pensioenaanspraak met de AOW-franchise en toepassing van de kostwinnersfranchise tot een benadeling van vrouwen leidt. Daarnaast leidt de toepassing van franchise ertoe dat werknemers met een laag salaris een onevenwichtig laag pensioen krijgen in verhouding tot dat salaris. Emilie Schols komt in haar proefschriftj tot de conclusie dat de wijze waarop in ons pensioenstelsel de franchise wordt gehanteerd, in strijd is met de wet.
Geen schim van nieuw stelsel
Wie van deze ideeën iets over heeft teruggevonden in het nieuwe pensioenstelsel in aanbouw mag het zeggen.
Het gaat misschien niet te ver om te stellen dat het pensioenakkoord nog geen schim is van wat een nieuw stelsel had moeten wel zijn. Maar wel om daar de conclusie aan te verbinden dat het geheel in de prullenbak moet verdwijnen. Die keuze is er domweg niet omdat het huidige stelsel niet langer houdbaar is.
Doorgaan met bouwen dus met aandacht voor de vrouwelijke inbreng. Tot de tachtiger jaren werden in Nederland veel woningen gebouwd louter om mensen een dak boven hun hoofd te geven. Pas toen vrouwen dominant zitting namen in de woonadviescommissies werden die huizen comfortabel en ontstond het begrip woongenot. Daar moeten de architecten van het pensioengebouwd maar eens aan terugdenken.
Jan Aikens
Dit is een samenvatting van een uitgebreid artikel in ‘Leven en later leven‘, het pdf-magazine voor de leven- en pensioenprofessional
