De steeds beperktere voordelen van risicodeling met toekomstige generaties wegen niet langer op tegen de nadelen.
President Klaas Knot herhaalde deze visie van DNB op het congres ter gelegenheid van de tiende verjaardag van Netspar.
Zijn speech had als onderwerp: ‘Een toekomstbestendig pensioenstelsel: kan dat?’ en zijn antwoord daarop luidt bevestigend, maar wel onder de voorwaarde dat van enige (in de ogen van bepaalde marktpartijen) heilige huisjes rigoureus afscheid genomen wordt.
Heldere eigendomsrechten
Knot greep de gelegenheid aan om opnieuw te pleiten voor heldere eigendomsrechten
“Heldere eigendomsrechten maken duidelijk welke claim een individu heeft op de beleggingen van het pensioenfonds. Dit vergroot de betrokkenheid van deelnemers bij hun pensioen en stelt hen in staat een goede financiële planning te maken.”
En: “Het is goed dat er momenteel hard wordt gewerkt aan het verbeteren van DC-contracten met collectieve risicodeling. DC-contracten bieden namelijk die heldere eigendomsrechten.”
Meer maatwerk
Meer maatwerk kan door bijvoorbeeld “aan te sluiten bij de verschillen in risicodraagkracht van groepen deelnemers. Jongeren hebben een lange beleggingshorizon en veel verdienpotentieel op de arbeidsmarkt.
Hierdoor profiteren jongeren van de spreiding van risico’s op menselijk én op financieel kapitaal. Ook onderscheid naar inkomen is een invulling van meer maatwerk die DNB wenselijk acht.”
Bredere pensioenspaarplicht.
Dit vermindert de risico’s voor de toekomstige belastingbetaler. En het werkt minder verstorend op de arbeidsmarkt. De keuze om als werknemer of als zelfstandige aan de slag te gaan wordt dan minder beïnvloed.
Evenwichtige risicodeling
Risicodeling en herverdeling zijn twee begrippen die zich makkelijk laten vermengen in discussies, waarschuwt Knot.
“Risicodeling is economisch efficiënt. Het legt de risico’s bij die deelnemers die goed in staat zijn om deze te dragen. Bij risicodeling is het op voorhand niet duidelijk in welke richting geldstromen vloeien. En gaat het, anders gezegd, in feite om een eerlijke verzekering.
Het belangrijkste voorbeeld is de kans om een zeer hoge leeftijd te bereiken. Het delen van dit individuele langlevenrisico is een ‘no-brainer’. Als je dit risico niet deelt, gaat ieder voor zich sparen.
Voor het geval men heel oud wordt. Terwijl niet iedereen heel oud wordt. Daardoor sparen we met zijn allen veel te veel.”
Herverdeling is wat anders dan risicodeling
“Bij herverdeling is het op voorhand wel duidelijk in welke richting geldstromen vloeien.
Herverdeling tussen generaties via de doorsneesystematiek zet het maatschappelijke draagvlak voor het pensioenstelsel op lange termijn onder druk. Zeker nu ‘life time employment’ plaats maakt voor steeds flexibeler arbeidspatronen.
De bestaande herverdeling tussen generaties is ondoorzichtig en soms moeilijk te rechtvaardigen.
De steeds beperktere voordelen van risicodeling met toekomstige generaties wegen niet langer op tegen de nadelen.
Risicodeling zonder afruil bestaat niet. Dus ook risicodeling met toekomstige generaties niet.
Deze gaat gepaard met bestuurlijke risico’s en discontinuïteitsrisico’s. Met bestuurlijke risico’s bedoel ik de verleiding om meevallers in het heden te consumeren en tegenvallers naar de toekomst door te schuiven.
Het discontinuïteitsrisico is de kans dat toekomstige generaties niet bereid zijn toe te treden bij hele lage dekkingsgraden. Dan verliezen we alle andere voordelen die het collectieve pensioenstelsel biedt. Zoals de schaalvoordelen en de toegang van deelnemers tot professioneel risicobeheer.”
Doorsneesystematiek
“De herverdeling tussen generaties zit ook besloten in de doorsneesystematiek.
Het is wenselijk deze te vervangen door een actuarieel correcte systematiek. De voorkeur van DNB gaat daarbij uit naar een methode die is gebaseerd op degressieve pensioenopbouw.
Het alternatief, de invoering van progressieve premies, verslechtert namelijk de positie van ouderen op de arbeidsmarkt.
Mijn antwoord op de vraag of we een toekomstbestendig pensioenstelsel kunnen bouwen is ja!
Maar dat vergt het beste van ons allen. We moeten daarvoor creatief zijn, oude mantra’s los durven laten, elkaar uitdagen en innovatieve concepten omarmen.”