Klaas Knot stelt doorsneepremie en vrije keuze ter discussie, Joanne Kellerman het gebrek aan dialoog met deelnemers en Merel v. Vroonhoven de wijze waarop inzicht wordt geboden.
Het mede door de AFM georganiseerde DNB-pensioenseminar 2014 had als thema ‘De deelnemer in beeld’. DNB-president Klaas Knot, zijn (nu nog net) collega-directielid Joanne Kellerman en AFM-voorzitter Merel van Vroonhoven stelden in hun speeches de pensioenklant centraal. Of beter gezegd: zij hielden de pensioenuitvoerders een spiegel voor om aan te geven welke veranderingen nodig zijn om de deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden het middelpunt te maken van het pensioenstelsel. Alleen de onderwerpkeuze maakte duidelijk dat er diepe ingrepen nodig zijn om min of meer ruimhartig tegemoet te komen aan de gerechtvaardigde verlangens van de pensioenconsumenten. Zowel in de cultuur van veel pensioenfondsen als ook in de vormgeving van het stelsel. Zo bezien kan het seminar beschouwd worden als onderdeel van de start van de brede nationale pensioendialoog.
Knot noemt “een begrijpelijk pensioenstelsel” een randvoorwaarde om de deelnemer in beeld te krijgen. Hij is verheugd met het nieuwe FTK, waardoor de transparantie van de pensioenopbouw zal toenemen. Maar: “ tegelijkertijd hebben de complexe discussies rondom het nieuwe FTK aangetoond dat het creëren van transparantie voorwaar geen eenvoudige opgave is. Ik denk dan ook dat vervolgstappen nodig zijn om het vertrouwen in het pensioenstelsel verder te vergroten.”
Onderwerpen die een rol moeten spelen in de dialoog zijn volgens Knot:
Realistische verwachtingen
“Ik bedoel ik niet alleen de verwachtingen van deelnemers over de hoogte van het te verwachten pensioen, maar ook over de bijbehorende risico’s.
Mensen moeten niet alleen beseffen, maar ook begrijpen dat een pensioen niet 100% zeker is en kan zijn. In het dichten van de huidige verwachtingskloof is transparantie een noodzakelijke eerste stap.
Heldere eigendomsrechten
“ik zie het definiëren van heldere eigendomsrechten als een onmisbare vervolgstap in het creëren van realistische verwachtingen.”
Maatwerk
“Ik pleit voor differentiatie naar leeftijd bij het verdelen van de risico’s. Ouderen moeten tot op zekere hoogte worden beschermd tegen risico’s, omdat ze bij tegenvallende resultaten niet heel veel tijd hebben en niet goed in staat zijn compenserende maatregelen te treffen.
Dat ligt anders voor jongeren, die dat nog wél kunnen, en daarom in beginsel ook een grotere risicodraagkracht hebben. Het verdelen van risico’s tussen jongeren en ouderen moet wel evenwichtig gebeuren. Als risico’s worden gedeeld, dan geldt dat zowel voor de financiële tegenvallers als de meevallers.”
Doorsneesystematiek
“Deze systematiek is ooit geïntroduceerd in een tijd toen werknemers weinig van baan wisselden en soms zelfs hun hele loopbaan bij dezelfde werkgever in dienst waren.
De carrières van mensen vandaag de dag maken de doorsneesystematiek echter minder vanzelfsprekend.
Zo zorgt deze systematiek er bijvoorbeeld voor dat de keuze voor het zelfstandig ondernemerschap substantiële gevolgen heeft voor het pensioen. Een toekomstbestendig pensioenstelsel is naar mijn mening in staat om de dynamiek die typerend is voor de hedendaagse arbeidsmarkt, goed te accommoderen.”
Keuzevrijheid
Er valt veel te zeggen voor keuzevrijheid, omdat daarmee het pensioen wellicht beter kan aansluiten op de persoonlijke omstandigheden en voorkeuren van de deelnemer.
Tegelijk mag duidelijk zijn dat zolang heldere eigendomsrechten ontbreken en de doorsneesystematiek impliciete maar systematische herverdeling veroorzaakt, de ruimte voor keuzevrijheid bijzonder beperkt is.
Dit brengt mij op een laatste voorwaarde voor een toekomstbestendig pensioenstelsel.
Naast realistische verwachtingen en maatwerk wil ik pleiten voor evenwichtige vormen van risicodeling. Met evenwichtig bedoel ik dat bij het delen van risico’s voldoende aandacht moet zijn voor de belangen van alle deelnemers.
Het is schadelijk voor het vertrouwen in het pensioenstelsel als bepaalde generaties systematisch worden benadeeld.
De belangen van alle deelnemers moeten in beeld zijn. Het delen van risico’s is goed, maar alleen als dit voor iedere deelnemer op voorhand evenveel waarde kent. Dat wil niet zeggen dat het achteraf zo uitpakt. Maar op voorhand moet ’t wel zo zijn.
Deelnemers willen zeggenschap in beleggingsbeleid
Joanne Kellerman legde de nadruk op het beheer van de “enorme hoeveelheid geld die werknemers en werkgevers opzij hebben gezet.”
Deelnemers vertrouwen erop dat u hun geld op een prudente en zorgvuldige manier beheert – als een goede huisvader (of huismoeder). En dat vertrouwen heeft door de crisis een forse deuk opgelopen.
Juist omdat u het beleggingsbeleid namens de deelnemer voert, is het goed dat u zich afvraagt hoe uw deelnemers deze keuzes zien. En het ligt voor de hand dat ook aan de deelnemer te vragen.
Helaas raadpleegt slechts een kleine minderheid van de pensioenfondsen de deelnemers over de keuzes in het beleggingsbeleid. Uit onderzoek van de Vereniging van beleggers voor duurzame ontwikkeling (VBDO) blijkt dat slechts 22% van de grote pensioenfondsen de deelnemers raadpleegt over duurzaamheid of andere morele keuzes in het beleggingsbeleid.
Meer dan 70% van de deelnemers het belangrijk vindt dat hun pensioengeld op een verantwoorde en duurzame manier wordt belegd. Deze zelfde grote meerderheid geeft zelfs aan bereid te zijn wat pensioen in te leveren als dit nodig is voor een beleggingsbeleid dat in lijn is met hun opvattingen en waarden.
De deelnemer in beeld betekent hier dus: de ideeën van de deelnemer over wat moreel juist, duurzaam of verantwoord is in kaart brengen, en dit vertalen naar het beleggingsbeleid van het pensioenfonds.
Neem uw maatschappelijke verantwoordelijkheid, en ga in gesprek met de deelnemer over duurzaamheid in het beleggingsbeleid van uw fonds. Het zal ons pensioenstelsel alleen maar sterker maken.”
Eerlijke verdeling van lusten en lasten
Merel van Vroonhoven vindt het belangrijk dat een deelnemer het gevoel heeft dat het pensioen dat hij daadwerkelijk krijgt, rechtvaardig is. “We willen een stelsel waarin sprake is van een eerlijke verdeling van lusten en lasten: grote verschillen in uitkomsten tussen deelnemers bij eenzelfde euro ingelegde premie en met eenzelfde risicoprofiel moeten worden voorkomen.
Voor een deelnemer is het van belang bij dat hij een evenwichtig beeld krijgt van zijn pensioen: het verwachte pensioeninkomen, de risico’s en onzekerheid, maar ook de wijze waarop lusten en lasten zijn verdeeld. Dit alles op een begrijpelijke en transparante manier zodat hij zijn eigen verantwoordelijkheid kan nemen. Dit is een taak die wij gezamenlijk moeten oppakken als pensioenuitvoerders, wetgever en toezichthouders. Bij de te varen koers moeten we niet in de laatste plaats ook de deelnemer zelf betrekken, het gaat uiteindelijk om zijn of haar pensioen, om het pensioen van ons allemaal.”